Een leven om over te doen

Auteur Thomas von Steinaecker en illustrator Barabara Yelin zijn prille veertigers, maar mijmeren via de 85-jarige Gerda nu al over de korte flits die het leven is en de (soms verkeerde) keuzes die we erin maken. De zomer van haar leven is een sobere en trage beeldroman over een leven, niet altijd even opwindend, maar ook niet voortdurend saai of overbodig, eigenlijk zoals het leven zelf is.

Gerda is 85 en fysiek op de sukkel. Als kind was ze een rekenwonder, vandaag kan ze niet onthouden op welke verdieping haar kamer is. Ze woont in een verzorgingstehuis tussen andere bejaarden die treuren om de korte en spaarzame bezoekjes van hun kinderen en kleinkinderen. Ook Gerda geeft de indruk er gedumpt te zijn. In korte, fragmentarische hoofdstukken waarin flashbacks verwerkt zijn tussen het geschuifel in het bejaardenhuis leren we meer over Gerda.

Het is voor de lezer even wennen, maar al snel merk je hoe op twee niveaus verteld wordt, als een voice-over bij een film die een compleet ander verhaal vertelt dan wat je ziet op het scherm. In de donkere tekstkadertjes becommentarieert Gerda haar leven, los van de scènes die we er te zien krijgen. Om de draad niet te verliezen lees je die dan ook best los van de tekeningen. Dit is een bijzondere manier van vertellen die zelden gebruikt wordt en van de lezer een inspanning vergt, maar die zeker loont als je in het boek doordringt.

In de hoofdstukjes komen de elementen aan bod die voor Gerda op het eind van haar leven bepalend zijn geweest. Hoe ze op school als wiskundenerd een mikpunt van spot is en zich uitgesloten voelt, hoe ze zich daarom onzichtbaar maakt – net zoals cijfers: die zijn er wel, maar je ziet ze niet. Haar eerste interesse en omgang met jongens zijn niet meteen succesvol, maar toch vindt ze de liefde. In wat de zomer van haar leven blijkt te zijn, gaat ze voor die liefde. Ze laat er zelfs een buitenlandse academische carrière in de astrofysica voor schieten. Voor een man die haar later bedriegt. Gerda noch de auteurs staan erbij stil hoe haar leven zou verlopen zijn als ze die keuze niet had gemaakt. Van spijt is dus geen sprake. Maar duidelijk is dat keuzes grote consequenties hebben. Iets waar we vaak niet aan denken als we ze maken. Misschien maar goed ook: het zou verlammend werken.

Gaandeweg verliest Gerda haar levenslust in het verzorgingstehuis. Dat brengt Yelin mooi in beeld door de herhaalde wasbeurten met een verpleegster. Grafisch ligt De zomer van haar leven, dat aanvankelijk (in een beperktere vorm) verscheen in een literair tijdschrift, in het verlengde van haar indrukwekkende en bejubelde Irmina uit 2014: ietwat slordige, schetsmatige, met zachte aquarel ingekleurde tekeningen, met veel oog voor licht en donker. Het verschil tussen Irmina en haar doorbraakstrip Gift was groter, dus het lijkt erop dat Yelin haar beeldtaal gevonden heeft. Die duidelijk wel gewaardeerd wordt, aangezien ze in 2016 nog uitgeroepen is tot beste Duitstalige stripmaaktster.

Toch is er nog ruimte voor verbetering. Bijvoorbeeld een plaat in dit boek is een niet helemaal geslaagde poging tot Escher, daar waar een dubbele pagina met daarop het huwelijk als een schaakspel dan weer wel beter gelukt is. De manier waarop Gerda’s onvermijdelijke levenseinde in de vorm van een flashback naar haar jeugd wordt weergegeven, is zelfs heel mooi gedaan. Kwaliteit en niveau van dit boek zijn dus eerder wisselvallig, al nodigt het wel meteen uit tot herlezen. In tegenstelling tot het echte leven kun je dit leven wel weer overdoen.