Naar de bronnen van de familie

Olivia wil de afgebroken zoektocht van haar voorvader, de beroemde Engelse ontdekkingsreiziger sir Richard Burton, naar de bronnen van de Nijl afmaken. Het is voor haar tegelijk een zoektocht naar haar roots, en naar zichzelf: of ze karaktereigenschappen van haar illustere overovergrootvader heeft geërfd. Zoiets kan alleen maar in een anticlimax eindigen... Gelukkig is dat voor het boek zelf niet het geval.

De naam Richard Burton roept eerder de flamboyante acteur en veelvoudige partner van Elizabeth Taylor op. Die heeft echter met dit boek of met auteur en hoofdpersonage Olivia Burton, een Parijse dramaturge/lerares, niets te maken. Honderd jaar voor de Welshman succes oogstte op het witte doek, maakte ene Richard Francis Burton furore op het zwarte continent. Daar ging hij op zoek naar de bronnen van de Nijl, maar strandde in Tanzania. Het lijkt de enige mislukking in zijn actieve carrière als ontdekkingsreiziger (midden 19e eeuw viel er in de wereld nog flink wat te ‘ontdekken’ voor westerlingen), maar ook als diplomaat, spion en vertaler (onder meer van de Kamasutra en de Vertellingen van 1001 nacht – wat ook iets zegt over de man zelf). De erudiete, onverschrokken en onstuitbare Burton had zelf geen nakomelingen, maar via zijn vaders kant is Olivia in deze stamboom een verre nakomelinge, zo leert ze van een oom op de begrafenis van haar eigen vader.

Aanvankelijk lijkt Een Engelsman in mijn boom te gaan over Olivia’s relatie tot haar vader: ze had hem al vele jaren niet meer gezien, en ook in haar jeugd was hij meer afwezig dan aanwezig. Voor Kerstmis kreeg ze jaren achter elkaar telkens dezelfde vulpen cadeau toegestuurd… Echter, door de bewering van de oom is Olivia meer geïnteresseerd geraakt in haar voorvader dan haar vader: ‘Tenminste één interessant familielid.’ Of beter gezegd: geïnteresseerd in de trekken die van Burton herkenbaar zijn in haar eigen, zo goed als onbekende vader. En bij uitbreiding: in haarzelf.

Haar interesse voert haar in de sporen van Richard Burton naar Londen, Trieste (waar hij zich verveelde als ambtenaar) en Afrika. We volgen uit eerste hand de levensloop van Burton, die in India diende en – verkleed als Arabier – als christen doordrong tot Mekka. Als Olivia op haar zoektocht zelf eens iets stoutmoedigs doet (al is het maar over de muur van kerkhof klimmen), kijkt Burton goedkeurend toe. Het kleurrijke personage doet dat overigens in kleur, terwijl Olivia’s verhaal in grijs- en bruintinten verteld wordt. De auteurs brengen Burtons (allicht ook hemzelf ‘gekleurde’) verhaal – zo verzon hij een andere geboorteplaats omdat die hipper was – heel bevattelijk in beeld, zonder zich te verliezen in details of lange beschrijvingen. Mahi Grands beeldtaal is dan ook heel toegankelijk en vaak zijn woorden overbodig: probeer als striptekenaar maar eens uit te beelden dat iemand dringend naar de wc moet (met een lekke emmer, in dit geval).

Olivia blijkt toch wat naar haar voorvader te aarden, want ze wil zijn afgebroken Nijlexpeditie afmaken. Steeds meer duikt nu de imaginaire Burton als reisgezel op en leren we ook zijn kleine kantjes kennen. Reizen in Afrika is ook vandaag nog een heel avontuur. Anders dan in Burtons tijd komt Olivia hedendaagse Afrikaanse problemen tegen, met ngo’s en Chinezen. En anders dan Burton slaagt Olivia er wel in door te dringen tot de bron, al is dat in werkelijkheid heel wat minder spectaculair dan het klinkt – dat heb je met bronnen eigenlijk altijd. Waarmee de kous nog niet af is, want haar genealogische onderzoek leidt haar uiteindelijk naar een dorpje in België…

Behalve een interessante kijk op een interessant personage, dat ons vandaag vrijwel onbekend is, biedt Een Engelsman in mijn boom een mooie les in relativering. Zo lees je in deze graphic novel onder de avontuurlijke laag een universeel verhaal over zelfkennis en aanvaarding.