Blik achter de feiten, maar niet achter de journalist

Afrika-correspondent Koert Lindijer kijkt terug op veertig jaar verslaggeving en ziet in die tijd het continent sterk veranderen. We krijgen via hem een unieke inkijk achter historische gebeurtenissen, zoals in zijn berichtgeving zoveel mogelijk vanuit het perspectief van de gewone Afrikaan, die heel wat extreem geweld en onvoorstelbare ellende te slikken krijgt. Met veel liefde voor en een nuchtere blik op Afrika schetst Lindijer een fascinerend en tegelijk bedorven continent.

Domineeszoon Lindijer trok als twintiger de wijde wereld in. De drang om onder de kerktoren uit te raken was blijkbaar groot. In 1973 belandde hij in Nairobi, Kenia, toen nog een groen en provinciaal stadje. Tien jaar later vestigt hij zich er als Afrika-correspondent voor NRC en later nog meer media, onder meer de NOS. Als enige Nederlandse correspondent in Afrika verslaat hij vanuit Nairobi gebeurtenissen over het hele continent, wat hijzelf in het boek soms eigenlijk irreëel vindt: alsof een journalist in Stockholm feiten in het zuiden van Spanje zou verslaan. Maar hij reist ook veel rond.

Lindijer neemt ons mee naar opstanden en oorlogen in Ethiopië, Oeganda, Rwanda, Congo en Soedan. De genocide tussen Tutsi’s en Hutu’s, de verdrijving van Mobutu of het staatsterrorisme van Omar al-Bashir… Ze zijn ons helaas welbekend, maar dankzij Lindijer zijn we bevoorrechte getuigen op de eerste rij en krijgen we meer context, die verhelderende inzichten geeft. Dat Lindijer hierin niet enkel de machthebbers, maar ook gewone Afrikanen een rol geeft en hun verhaal brengt, versterkt zeker de betrokkenheid van de lezer.

Echter, hoe boeiend deze verslagen en Lindijers belevenissen (gesprekken met hoofdrolspelers, reportages in het veld) ook zijn, ze herkauwen iets te veel zijn berichtgeving van de afgelopen decennia. Meer dan een relaas van gebeurtenissen en ontmoetingen hadden zijn memoires iets meer mogen weergeven hoe hij deze heeft beleefd. Het boek is soms te veel een geschiedenisles of een analyse van het moderne Afrika, dan een persoonlijke terugblik. Het boek laat zo kansen liggen om de mens achter de correspondent zichtbaar te maken. Overigens, de keuze voor gewapende conflicten in bepaalde landen impliceert noodgedwongen dat vele andere verhalen in andere landen worden genegeerd. Ook kwesties als bijvoorbeeld ontbossing, de klimaatverandering of de toenemende impact van China worden amper aangeraakt.

Ja, Lindijer getuigt over veranderingen in de jongste decennia. Dat doet hij concreet door Kenia in elk deel van het boek een hoofdstuk te geven waarin duidelijk wordt hoe het tribalisme, de corruptie en de verstedelijking het land verpesten. Waarom de Afrikaan zo optimistisch blijft bij zoveel honger, geweld en miserie lijkt onverklaarbaar. Lindijer bekritiseert het witte superioriteitsgevoel en legt de Afrikaanse ziel bloot in de religiositeit én het bijgeloof van de Afrikaan. En hij is ook kritisch voor zichzelf: hoe hij in de val van een verklikker trapt of verkeerde journalistieke keuzes maakt. Maar we vernemen te weinig hoe hijzelf daarmee omging. Spaarzame anekdotes als hoe hij midden op de Congostroom lijdt onder een volle blaas zijn leuk en aardig, maar hoe de Afrika-expert zijn avonturen eigenlijk heeft ervaren of wat hij ervan heeft onthouden, wordt amper duidelijk.

Ook wat Lindijer precies zo aantrekt in Afrika vertelt hij nergens rechtstreeks. Hij is erg karig met persoonlijke informatie. Meer dan dat hij gehuwd is met een Keniaanse komen we over de journalist niet te weten. Bijvoorbeeld niet hoe hij haar ontmoette of hoe het voor een Europeaan is om in een Afrikaanse familie te belanden. We moeten tot het laatste hoofdstuk wachten vooraleer Lindijer iets blootgeeft over zijn werkomstandigheden, hoe televisie en internet zijn metier gewijzigd hebben, wat hem motiveerde om aan de slag te gaan, maar ook hier houdt de journalist het bij algemeenheden, waardoor het boek als blik achter de schermen van de journalistiek niet helemaal voldoet en we, zoals zoveel Afrikanen, op onze honger blijven zitten.