Blindelings het konijnenhol in
Juriste Roxane van Iperen zoekt in een boeiend essay naar de oorzaken van de verrechtsing van de westerse samenleving. Naast feitelijke vaststellingen deelt ze opmerkelijke inzichten met de lezer. Ze reikt ook enkele, weliswaar vage, manieren aan tot remediëring. Niettemin is Eigen welzijn eerst een heldere én ontluisterende analyse van hoe we vandaag – uitgerekend onder liberaal bestuur – onze liberale waarden verliezen en blindelings in een konijnenhol van letterlijk en figuurlijk enge denkbeelden terechtkomen.
'Goed is dat Van Iperen hierbij de schampere commentaren niet schuwt in haar essay.' - Hebbanrecensent Koen
Als je je afvraagt hoe het mogelijk is dat het mensdom ondanks alle slechte ervaringen in voorbije decennia nog altijd – of alweer – van de pot gerukte complottheorieën nabauwt, het rechts-extremisme overal terrein wint en ieder-voor-zich het nieuwe normaal wordt, trek dan eens twee uurtjes uit voor het lezen van dit essay.
Samen met Roxane van Iperen stellen we vast dat het naoorlogse vooruitgangsgeloof vandaag vervangen is door een hang naar zelfbehoud. Al kon je dat in de jaren 1980 ook al zeggen, toen zelfzuchtige yuppies het product waren van een thatcheristisch vrijemarktideaal. Een verschil is misschien, zoals Van Iperen stelt, dat rechts-extremisten vandaag algemeen tot de middenklasse zijn doorgedrongen en geen schroom meer kennen: ‘Radicaal-rechts gedachtegoed stroomt inmiddels als een kabbelende bergbeek door alle geledingen van de middenklasse.’ Ook zogenaamde centrumpartijen nemen uit eigenbelang het populaire discours van extremistische partijen over en zijn mee geradicaliseerd.
‘Eigen welzijn eerst’ is een slogan die doet denken aan ‘Eigen volk eerst’, de baseline van de Vlaamse rechts-extremistische partij Vlaams Belang (voorheen Vlaams Blok, een radicale afsplitsing uit de jaren 1980 van de nationalistische Volksunie). Niet toevallig dreigt deze blijvende doorn in het oog van de Belgische politiek, die veel gemeen heeft met Wilders’ PVV, de nationale verkiezingen van volgend jaar te bepalen. Van de partij wordt aangenomen dat ze vooral zieltjes wint bij een ontevreden en luid bezwaar makende minderheid van voormalige socialistische kiezers en bij de minder goed geïnformeerde en makkelijk te beïnvloeden lager geschoolden. Vlaamse politieke analisten kunnen bij Van Iperen echter een interessante vaststelling lezen: niet een kleine groep extremisten en ook niet de zogenaamde bange blanke man – de deplorable uit de witte arbeidersklasse – zijn de uitdragers zijn van deze conservatieve, egoïstische reflex. Het zijn net de hoogopgeleiden die de overstap maakten naar radicaal-rechts, zo blijkt uit analyses van stemgedrag. En vooral ook: vrouwen: ‘De meest recente stap in het normaliseren of witwassen van radicaal-rechts verliep over de rug van vrouwen.’
Een opmerkelijk inzicht is dat veel vrouwen blijkbaar – onbewust – ontvankelijk zijn voor de giftige zaadjes die onder meer influencers en erg actieve rechtse partijen in sociale media zaaien. Van Iperen verduidelijkt de perfide verspreiding van QAnon-onzin en de door algoritmes versterkte effecten van onder meer corona-waanvoorstellingen. Ze ontmaskert heel illustratief het ‘draagzakfeminisme’ van jonge vrouwen die met een vals zelfbeeld van openheid, tolerantie en verlichtingswaarden denken hip en progressief bezig te zijn door te focussen op hun eigen wellness, maar hierdoor juist heel conservatief zijn. ‘Wakker geworden’ vrouwen verzeilen zo in een konijnenhol van enge denkbeelden over onder meer big pharma tot zelfs de zogenaamde anti-Russische oorlogspropaganda. Goed is dat Van Iperen hierbij de schampere commentaren niet schuwt in haar essay.
Bovendien, stelt Van Iperen vast, zijn het niet zozeer factoren van buitenaf (zoals economische onzekerheid – die is er in feite altijd al geweest: herinnert u zich een tijd dat er géén crisis was?), maar elementen van binnenuit die dit proces mogelijk maken: met name de vrees achter te blijven of achteruit te gaan, de zogenaamde fear of falling. Puur conservatisme dus: we willen behouden wat we hebben.
In haar slothoofdstuk gaat Van Iperen over tot wat burgers en overheid te doen staat. Haar voorstellen om minder defensief te stemmen en meer zekerheden (in goede onderwijs- en zorgvoorzieningen) en fiscale bescherming (in meer vermogens- en minder arbeidsbelasting) te bieden, zijn echter al te vage dooddoeners om de lezer echt met een hoopvol plan tot verbetering achter te laten.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Koen Driessens
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
