Boek met een hoek door de eeuwen heen

In 1989 publiceerde Richard McGuire in Art Spiegelmans blad RAW zes zwart-wit strippagina’s waarin in elk kader een onveranderlijk camerastandpunt gericht op de hoek van een woonkamer vooruit en achteruit door de jaren, decennia en eeuwen tot zelfs millennia zapt. Daarbij worden per kader soms meerdere fragmenten uit diverse tijdstippen tegelijk getoond.

Een kwarteeuw later doet McGuire dit trucje nog eens over, maar dan op ruim 300 bladzijden. Ook krijgen de tijdflitsen in deze graphic novel nu telkens een dubbele pagina, met de hoek van de kamer in de plooi (wat de lezer nog meer in de kamer betrekt). De dubbele pagina geeft de auteur meer ruimte om nog meer fragmenten uit diverse tijdsgewrichten simultaan weer te geven. Enkele ideeën en personages uit 1989 duiken opnieuw op: vrij letterlijk, zoals de poes of de tegelijk poetsende en mopperende dame, of meer uitgewerkt, zoals de groeiende boom of de oorspronkelijke buurtbewoners (de native Americans). Bovendien vind je in het boek thematische dubbele platen, zoals de portretfoto’s, en aaneensluitende platen (bv. hoe laat is het?, een vraag die eeuwenlang gesteld blijft).

Net als in de oerversie, die 2033 als uiterste datum kende, loopt het ook in het boek fataal af voor het huis, dat – na een brand in 1996 te hebben overleefd – volgens McGuire in 2111 ten prooi valt van een overstroming. De klimaatverandering slaat toe! Sindsdien staat ‘de camera’ op de bodem van een zee, tot in 2213 een gids aan toeristen op een ponton ter plekke uitleg geeft over de tijd dat hier ooit een woning stond. In de 23ste eeuw, zo houdt McGuire ons voor, zijn begrippen als tijd en geld niet langer bekend. Komt het dan toch nog goed met de mens? In de fragmenten uit de 102de eeuw of uit het jaar 22.175 is echter geen spoor meer van hem te bekennen. Dat lijkt nog geruststellend héél ver, maar in het totale plaatje van de mensheid op aarde (zo’n 3 miljoen jaar) slechts een schijntje...

In het boek zijn we getuige van vele tijdloze, gewone gebeurtenissen doorheen de jaren: kerstbomen, dansende mensen, geanimeerde scènes, spelende kinderen… Vooral zulke huiselijke taferelen doen ons telkens weer terug bladeren door de decennia. Anders dan in de strip gebruikt McGuire verschillende stijlen en kleuren om door de eeuwen te zappen, van waterverf en potloodtekeningen tot gouache en computertekeningen. De auteur besteedt veel zorg aan details: van bij het tijdperk passende meubels en apparaten tot verblekend behang. Hij verraadt een voorliefde voor Vermeer (nog zo’n kunstenaar die het gewone leven vereeuwigde) in affiches (2014) en reproducties (1944) op dezelfde plek aan de muur.

De tekst is minimaal in dit boek. Wat de zeggingskracht van het beeld alleen maar versterkt. Zoals oude 8 mm-filmpjes ook zonder klank sprekend voor hun tijd zijn. Toch heeft het, na o.m. vertalingen in het Frans en het Duits, bijna een jaar geduurd eer ‘Here’ vertaald is in het Nederlands. De (Amerikaanse) e-book versie is overigens een geslaagde digitale toepassing met interactieve mogelijkheden tot het zelf maken van nieuwe combinaties en het afspelen van animaties.

Zoek ook in dit schitterende kijkboek niet naar een plot: nee, we komen niet te weten waar die slaande ruzie over ging, hoe ernstig die hoestaanval was, hoe die ontmoeting tussen kolonisten en indianen verder verliep, of de jager zijn prooi raakte… Enkel dat de tijd op niemand wacht.

De eerste tekstregels in het boek (een vrouw die de kamer inloopt en zich afvraagt wat ze er ook alweer kwam doen) komen uit 1957, McGuires geboortejaar. De vrouw krijgt ook het laatste woord, in dezelfde scène: het was een boek – opvallend geel in de mauve kamer – dat ze zocht. Wel, als je nog een boek voor onder de kerstboom zoekt: je hebt het ‘Hier’ gevonden.