Sterk inzicht door buitenstaander

Enige argwaan aan het begin van deze roman is gepast: Stefan Brijs waagt zich immers op glad ijs. Een Vlaming die schrijft over een verdofte parel aan de Nederlandse kroon? Een naar Spanje uitgeweken blanke met een villa met zwembad en olijfgaard die het heeft over een - deels door de eigen zwarte bevolking veroorzaakte – mislukte, verpauperde en gecriminaliseerde samenleving? Bovendien stelde zijn vorige roman, Post voor mevrouw Bromley, na zijn briljante doorbraakroman De engelenmaker, enigszins teleur wegens voorspelbaarheid en onopvallendheid. Maan en zon staat echter zowel inhoudelijk als kwalitatief zo ver van die vorige roman als de maan en de zon.

Met de titel – geplukt uit een Antilliaans kinderlied (‘Luna ku solo laga mi pasá kon todo mi yu ku Dios a duna mi: Maan en zon, laat me door met al de kinderen die God me gegeven heeft’) – vat de auteur de gevoelige ziel samen die zijn hoofdpersonage Max is: zijn vrouw Lucia en zoon (niet toevallig Sonny genaamd) zijn zijn maan en zon. Max is een minimale macho, in tegenstelling tot de meeste mannen van Curaçao: híj zorgt voor vrouw en kind, laat hen niet in de steek zoals zijn vader deed. Max’ vader Roy (‘de koning’) is de voor het eiland archetypische homber, die zichzelf meer vrouwen en kinderen toedicht dan werkelijk, die zich met een chique Amerikaanse slee als taxichauffeur een kostje bijeen scharrelt, zijn aftakeling door reuma ontkent, zijn schrandere zoon een hogere opleiding en een betere toekomst ontzegt door hem te dwingen de taxi over te nemen om hem te onderhouden. Maar wát een kleurrijk karakter you love to hate!

Samen met zijn kansarme, tragische zoon Max en zijn in de greep van blingbling en patserige drugsbaronnen verzeilde kleinzoon Sonny vormt de leugenachtige charmeur Roy een trio levensechte en geloofwaardige personages. Drie generaties die, cynisch genoeg, van oud naar jong een omgekeerd veertigjarig traject van Curaçao (van begin jaren ’60 tot 2001) begeleiden: met de oude Roy als vertegenwoordiger van het nog veelbelovende koloniale eiland, Max van de gemiste opportuniteiten en Sonny van het algehele verval. Ook het verhaal is in omgekeerde richting tot stand gekomen, vanuit een fait divers dat Brijs in 2001 in de krant vond over het droeve lot van een Antilliaan in de buurt van Schiphol, waarmee het boek afsluit.

Brijs’ betrokkenheid – die niet geheel toevallig is dankzij zijn partner Melanie Elst, voormalig persverantwoordelijke bij zijn uitgever en opgegroeid op Curaçao – overstijgt dit specifieke Antilliaanse eiland, dat symbool lijkt voor de eveneens mislukte ontwikkeling van talrijke autonoom geworden oud-koloniale gebieden. En zelfs, op een ander niveau, voor vele mensenlevens: eerst vol van potentie en mogelijkheden, dan gebukt onder mislukkingen en desillusies om tot slot ten prooi te vallen aan de harde werkelijkheid.

De focus van het boek ligt op het verhaal van de drie generaties, verteld door de zwarte broeder Daniel, maar de ontwikkelingen van Curaçao krijgt de lezer op de achtergrond mee: hoe de bevolking eind jaren ’60 in opstand komt tegen de uitbuiting en armoede, hoe zelfbestuur de situatie niet verbetert door een graaicultuur en corruptie, hoe drugs en criminaliteit het eiland in hun greep krijgen. En de rijkdom die de drugssmokkel het eiland brengt, gaat enkel naar dure mobieltjes en auto’s, terwijl de daken blijven lekken. Bezorgd om de nochtans slimme Sonny die het verkeerde pad op dreigt te gaan, vraagt Max waar het is beginnen misgaan. " 'Hier, Max’, zegt broeder Daniël, ‘hier is het misgegaan. Op het eiland. Na nos bonita Kòrsou. Op ons mooie Curaçao.’ " Of zoals de verteller elders zegt in het vlot leesbare, eerder filmisch geschreven verhaal met soms rake beeldspraak:" ‘Curaçao is een patiënt geworden, eentje met vele doorligwonden omdat hij zichzelf al jaren verwaarloost en elke verzorging weigert.’ " Dit inzichtelijke beeld van het eiland had duidelijk toch wel de visie van een buitenstaander nodig. Trip naar Curaçao? Lees dit boek in plaats van een reisgids.