De machteloze vlieg op de muur
Deze verstripping van een 25 jaar oude roman over het trieste lot van de onschuldige kinderen van nazi-propagandaminister Goebbels is al net zo pakkend als het origineel. In de vorm van een beeldroman, waarin de 4- tot 12-jarige kinderen een gezicht krijgen, is de vraag hoe een schijnbaar beschaafd gezin tot zo’n gruwel kon komen, nog schrijnender.
De kwestie die auteur Marcel Beyer in 1995 in zijn roman Flughunde met het relaas van de laatste dagen van het gezin-Goebbels in feite aansnijdt, is eigenlijk: hoe kon een beschaafde natie als Duitsland een volk van beulen worden? Het is een vraag die na een kwarteeuw (en tachtig jaar na het begin van WO II) actueel blijft en die hij niet rechtstreeks beantwoordt, maar aan de lezer overlaat, met de moord op de Goebbels-kinderen als sprekende uiting ervan.
Nergens in zowel het boek als de graphic novel wordt Goebbels bij naam genoemd. Dat was niet nodig voor de Duitse lezer van de roman en maakte het relaas wat universeler. Die lezer herkende meteen het boosaardige genie Joseph Goebbels en was vertrouwd met hoe hij en zijn gezin op 1 mei 1945 in de Berlijnse kanselarijbunker aan hun einde kwamen, één dag na de zelfmoord van Hitler (die telkens ‘de patiënt’ genoemd wordt). Het is echter niet onmogelijk dat een niet-Duitse lezer – zeker wanneer die al wat jonger is of nooit Der Untergang gezien heeft – met deze vertaling van de verstripping van de roman (uit 2013) onwetend is over het lot van het gezin-Goebbels. Het wrede einde van de meisjes Helga, Hildegard, Holdine, Hedwig en Heidrun, hun broertje Helmut en hun ouders geeft deze lezer dan een bijkomend schokeffect. Dit zijn geen spoilers voor de erudiete lezer van Hebban, die allicht zijn Wereldoorloggeschiedenis kent.
Beyer deed echter meer dan zomaar het (veelal bekende) relaas brengen van de Goebbels-kinderen. Zoals Lust hen een gezicht geeft, gaf hij hen een stem, vooral de oudste – Helga – dan, die goed genoeg in de gaten krijgt welk lot hen te wachten staat, maar niet bij machte is om eraan te ontsnappen: een zo mogelijk nog wreder lot dan dat van haar zusjes en broertje. Beyer brengt Helga (en de andere kinderen ook, maar in mindere mate) in contact met Hermann Karnau, een geluidstechnicus die in de bunker de opdracht heeft de redevoeringen van Goebbels en Hitler vast te leggen. Karnau was in werkelijkheid slechts een bewaker in de bunker, maar Beyer maakte er een bevoorrechte getuige van, die – geobsedeerd door geluid en de ziel van de stem – via Goebbels de kinderen leert kennen en het voor hen opneemt, maar te zwak is om hun dood te vermijden. Met de geheime geluidsopnames die hij maakt van de kinderen in de bunker is hij een fly on the wall met een lugubere rol.
Net als in de roman neemt Ulli Lust haar tijd om naar de climax toe te werken. Pas omstreeks pagina 275 (van de 364) komen we met het gezin Goebbels in de fatale bunker aan. Alle pagina’s tevoren zijn nodig om de personages voor te stellen en klaar te maken voor het eindspel. Ook in de diverse scènes geeft Lust de lezer veel ruimte, zonder veel tekst, om de opbouwende dreiging aan te voelen. Heel filmisch wordt de tragische tegenstelling tussen de speelse kinderen en hun onvermijdelijke einde begeleid door onheilspellende geluiden: in de bunker van zoemende lampen en sijpelend water.
Zoals in haar andere boeken is Lust spaarzaam met kleur en niet erg nauwkeurig in haar soms rommelige tekeningen, maar dat is juist gepast voor de sfeer. De spaghettibeentjes van de meisjes bijvoorbeeld illustreren net hun fragiliteit. Ze is ook sterk in scherpe details, onder meer in gezichtsuitdrukkingen. De ontreddering van Helga voor hun laatste nacht bijvoorbeeld gaat door merg en been. Een overtuigende verstripping dus, die de aangrijpende roman nog sterker in beeld brengt.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Koen Driessens
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
