Tekststrip doet roman recht
Vijftig jaar geleden deden romans als Ik, Jan Cremer (1964), Gangreen (Jef Geeraerts, 1967) en vooral Turks Fruit (1969), geheel in de tijdgeest van de seksuele revolutie, de Nederlandse literatuur uit haar zedige voegen barsten. De literaire geschiedenis van de Lage Landen beleefde haar jaar nul-moment, met voortaan een vóór en een ná, met Jan Wolkers in de rol van anti-Christ. Een dergelijk scandalitiseffect, nog eens versterkt door de film amper enkele jaren later, heeft deze uitgave van Turks Fruit vandaag echter niet meer. Choqueren is 48 jaar na Turks Fruit geen dankbare klus meer voor een hedendaags schrijver. Zelfs de weinig verhullende illustraties van Dick Matena veranderen daar niets aan.
Niet dat Turks Fruit nu een gedateerd meesterwerk is: de semi-autobiografische roman over de stormachtige, spectaculair op de klippen lopende en treurig zwalpend zinkende romance tussen Erik en Olga is vandaag nog altijd een verscheurende hartenkreet vol woede en rancune. Waarin de auteur via groteske personages een verbitterd en vertekend beeld van de realiteit geeft. Na bijna een halve eeuw heeft de passie, in goede én slechte tijden, nauwelijks aan kracht ingeboet. Wolkers’ woorden hakken er nog steeds in, brutaal, ongeremd en furieus. Een boek dat nog steeds het ontdekken en lezen waard is. Een glijmiddel voor deze rauwe seksuele parabel kan daarbij de verstripping zijn door Dick Matena.
Die is uiteraard niet maagdelijk aan dit huzarenstuk begonnen. Zijn stripbewerking van De avonden (2003-2004) was al net zo revolutionair als Turks Fruit destijds, maar dan in de wereld van de beeldromans. Niet zozeer de bewerking van een literair werk – dat hebben velen Matena voorgedaan; hij heeft het zichzélf zelfs voorgedaan met bewerkingen van jeugdklassiekers als Kruimeltje, Pietje Bel en Dik Trom – maar zijn koppige respect voor de oorspronkelijke tekst dwingt ook ons respect af: Matena gebruikt voor zijn literaire bewerkingen de integrale tekst van het boek in het beeldverhaal. Niemand deed het hem voor, niemand doet het hem na.
Het leverde de toen enkel in stripmiddens gerespecteerde tekenaar de aandacht van een ruim publiek én artistieke waardering op. Tot de Vlaamse staatsprijs toe. Sindsdien heeft Matena een indrukwekkend oeuvre afgeleverd – vooral in de zin van het monnikenwerk dat het moet zijn zulke romans (die niet bepaald bulken van flitsende actie) letterlijk te ver-beelden, resulterend in soms zwaar te verteren brokken, zelfs voor stripliefhebbers. De grafische versies van de beschouwende romans die Matena koos zijn immers niet altijd even vlot leesbaar. Korter werk, zoals Elsschots Kaas of Het dwaallicht, of dramatisch werk, zoals Dickens’ Christmas Carol, zijn nog te behappen, maar de bewerkingen van Reves De avonden of Wolters’ Kort Amerikaans zijn zelfs voor gemotiveerde lezers geen sinecure. Door een pil als Theo Thijssens Kees de jongen is zelfs nauwelijks door te komen. En dan moet u weten dat Matena ooit van plan was een onleesbaar geacht werk als Ulysses te verstrippen: een uitdaging die de recalcitrante tekenaar wel aansprak…
Turks Fruit getuigt echter van een andere, meer geslaagde aanpak: nog steeds met de volledige tekst, maar nu ónder de tekeningen in plaats van erin. Denk: Tom Poes. Als tekststrip is Matena’s Turks Fruit veel leesbaarder. Bovendien doet deze manier het originele werk beter recht, mét een meerwaarde: je kunt het lezen zoals Wolters het schreef, bovendien vergezeld met Matena’s illustraties. Die vullen de tekst aan zonder deze te kapen of in saaie, statische beelden te verstarren. De tekeningen, sober en somber bruingrijs en ongepolijst rauw als de tekst, vertellen geenszins het verhaal, maar lichten fragmenten toe of uit, vergroten details en verkleinen de Turks Fruit-filmbeelden van ons collectief geheugen tot de vier harde kaderzijden van telkens drie of vier plaatjes. En o ja, konten en kutten te kust en te keur. Denk: helemaal niet Tom Poes.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Koen Driessens
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
