Deadline van een leven
In Vrijwillig dood onderzoekt auteur Steffen Kverneland – bekend van zijn Munch-biografie – zijn relatie tot zijn depressieve vader en diens zelfmoord. Hij laat uitschijnen er vrede mee of minstens begrip voor te hebben. Maar dat hij er ruim 35 jaar later een boek aan wijdt, bewijst dat hij nog wat sluimerende demonen te bedwingen heeft. De louterende graphic novel werpt een ongebruikelijk licht op het recht op zelfmoord.
In 1981 pleegde de energieke, maar wezenlijk depressieve vader van illustrator en striptekenaar Steffen Kverneland op 56-jarige leeftijd zelfmoord. Niet in een opwelling. Hij wachtte ermee tot zijn jongste zoon 18 was geworden en voerde het uit op zijn werk. Om zijn gezin zo veel mogelijk te sparen.
Odd Kverneland was ingenieur, maar ook uitvinder en onvermoeibaar doe-het-zelver. Hoe hij een vakantiehuisje optrekt op een onbereikbare, rotsige plek aan de kust, mét stromend putwater, is indrukwekkend. Hij was creatief (ook met taal), muzikaal, ordelijk, een liefhebber van de zee (als voormalig zeeman, net als zijn vader). Maar hij was ook heimelijke alcoholicus (die daar niets van liet blijken) en bij vlagen depressief. Na een opname in een psychiatrische kliniek probeerde hij actief zijn ziekte te begrijpen, maar het gevoel ongelukkig te zijn bleef, en ook die onuitgesproken deadline – een letterlijke deadline: zodra de kinderen volwassen zijn, stapt hij eruit. Een zorgvuldig voorbereid plan dat hij op zijn eigen, keurige manier uitvoerde.
Deze ingrijpende gebeurtenis in Steffens leven staat centraal in dit boek, dat hij maakte kort voordat hij dezelfde leeftijd bereikte als waarop zijn vader stierf. Dat zal er wellicht mee te maken hebben waarom hij het maakte. Maar ook omdat hij nu zelf een zoontje heeft. Niet toevallig zijn er de paralleltekeningen van Odd met Steffen en van Steffen met Aksel, in dezelfde houding. Kverneland tekent en schildert een groot aantal foto’s na, maar gebruikt soms ook echte foto’s ter illustratie. Het boek heeft meer van een becommentarieerd plakboek dan van een graphic novel, ook al omdat het fragmentarisch, anekdotisch en zeker niet chronologisch is. Het is een mengelmoes van gedachten en technieken, wat het fris en verrassend houdt. Soms zegt een foto genoeg, soms geeft een bewerking ervan een bepaald effect. Kleuren en tinten bepalen heel sterk de sfeer van scènes of anekdotes. Waarbij de auteur zichzelf durft te corrigeren: bijvoorbeeld als hij de verkeerde (want te oude) auto tekent bij de zelfmoord: herinneringen kunnen ook gekleurd zijn. De associaties die aquarellen oproepen bij stukjes tekst die er niets mee te maken hebben, leveren een bijzonder vervreemdend effect op.
Daarnaast lijkt de auteur zich vooral te verantwoorden voor zijn verwerking van het drama. Steffens relatie tot zijn vader lijkt normaal tot liefdevol te zijn geweest. Dat de auteur stilstaat bij de moeilijke relatie van Odd met zijn eigen vader, is veelzeggend contrasterend. Steffen reageerde aanvankelijk nochtans erg gesloten en ontkennend op de zelfmoord: hij wilde niet dat vrienden of kennissen hem erop aanspraken of medelijden lieten blijken. Het mag ons vreemd lijken dat hij het zijn vader niet kwalijk nam of hem de jaren van gemis niet verwijt. Sterker nog, hij verdedigt: zelfmoord plegen is niet laf – er is juist veel moed voor nodig – en is niet egoïstisch – moet iemand die ongelukkig is dat maar blijven verdragen uit hoffelijkheid voor zijn omgeving? De auteur zegt dat verlangen naar de dood niet te delen, maar lijkt begrip te hebben voor zijn vader, die gewoon wilde ophouden te bestaan, die alle angst, lijden en pijn wilde doen verdwijnen. Het is een in tientallen jaren ontwikkelde moedige en persoonlijke visie, die hem ongetwijfeld hielp bij het verwerken van het verlies. Het is alleszins een ongebruikelijke visie, die dicht bij een pleidooi voor vrije wilsbeschikking komt, ook inzake levenseinde. Het maakt dit dappere en visueel verbluffende boek des te indringender.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Koen Driessens
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
