Op de eerste rij van een familiespektakel
Net zoals bij ‘Het tankschip’ (dat de Tweede Wereldoorlog als achtergrond heeft) is er in ‘Pensioen’ een direct verband met een van de ingrijpendste gebeurtenissen in de twintigste eeuw op politiek en maatschappelijk vlak. Maar opnieuw laat Elsschot de grote thema’s en beschouwingen achterwege en zoomt hij in op het kleine: de beslommeringen binnen een kleinburgerlijke Vlaamse familie, waarin ‘moeder’ (de schoonmoeder van verteller Frans Laarmans) het vertrek van haar zoon naar het front op haar eigen particuliere en gedreven manier probeert te verwerken en waarbij de aanspraak op zijn militiegeld en latere pensioen een onderwerp van discussie en familiaal conflict wordt.
De roman zou je conceptueel kunnen opvatten als een theatervoorstelling, zoals ook kan blijken uit de openingszin: “De tijd had zijn beeld zo goed als uitgewist toen het spektakel begon.” Dit spektakel wordt vanuit het perspectief van Laarmans verteld en brengt diverse kleurrijke personages uit de familie en haar directe omgeving ten tonele. Elsschot gebruikt ook nu weer zijn stilistische vaardigheden en krachtige, directe taal om het eenvoudige uitgangspunt en de beknopte verhaallijn zo impactvol mogelijk te schetsen. Hij vergroot door te verkleinen: korte, onopvallende woorden en zinnen, en alledaagse voorwerpen worden gericht en doeltreffend verweven in een scène om een sfeer op te roepen of de personages op een realistische manier tot leven te brengen.
De figuur van de moeder is een uiterst boeiend en intrigerend literair personage. Ze wordt door Elsschot met zorg en oog voor detail en nuanceringen doorheen de verschillende hoofdstukken neergezet: krachtig als een doortastend en eigenwijs ‘moederdier’, instinctief in het uiten van haar moederliefde, maar ook vertederend als een ouder wordende vrouw die stilaan haar kracht en levensmoed verliest en door haar kwetsbaarheid opnieuw ‘vermenselijkt’. Rondom haar stormen de overige personages het ‘podium’ op en af en staat de Grote Raad, de verzamelde familie, klaar om als een heus koor hun visie of commentaar op de gebeurtenissen te geven.
Elsschot regisseert met vaste hand, en als een meesterverteller laat hij Laarmans in zijn weergave van het verhaal een periode van twintig jaar overbruggen, waarbij hij soms met een paar woorden een heel decennium in de geschiedenis samenvat en in overige scènes uitgebreid kan ingaan op allerlei praktische details van een kleine huiselijke of familiale activiteit. Het gaat bij Elsschot niet alleen over wat hij schrijft, maar vooral over de manier waarop hij iets weet neer te schrijven: scherp, zakelijk, met humor en met een taal waar elk woord op zijn plaats lijkt te staan. Ook in ‘Pensioen’ is dat zo. De mens en zijn kleine kantjes nemen opnieuw een centrale positie in dit verhaal in en Elsschot maakt deze duidelijk zichtbaar voor de lezer, maar is nooit echt oordelend of moraliserend. Deugd en ondeugd zitten in elke mens en in elke familie; er is immers “voor alles een tijd”.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Kris
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
