Krijgsgevangen in Nederlands-Indië
In 2015 debuteerde Arjan Hoks met De verloren dochters, een thriller die zich afspeelt in Rotterdam. Voor zijn nieuwe boek, Afscheid van Java, gooit Hoks het over een andere boeg en trekt hij naar de andere kant van de wereldbol.
De auteur baseert zich voor dit werk op de dagboeken van zijn grootvader Johannes Hoks. Die was in de jaren ’30 en vroege jaren ‘40 een succesvol tabaksplanter op het Indonesische eiland Java. Het zorgeloze leven van de Nederlandse plantagehouders en de familie Hoks wordt in de eerste hoofdstukken uitvoerig geschetst. Hierbij wordt gegoocheld met Indonesische woorden en termen, die vaak maar één keer worden vertaald.
Dat veelal paradijselijk bestaan wordt abrupt onderbroken als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt en Japan een steeds groter deel van Zuidoost-Azië annexeert. Johannes, dan toch al een late dertiger, wordt onder de wapens geroepen en komt als sergeant bij de landstormers van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger terecht. In een stelling aan de Straat Bali kan het wachten beginnen. En dat doen ze; op een tegenstander die maar niet lijkt op te komen dagen. Als ze die vijand dan uiteindelijk te zien krijgen, is Nederlands-Indië gecapituleerd en zijn ze meteen krijgsgevangen.
In de eerste dagen van de overgave is de verwarring totaal; niemand weet waar de landstormers terecht zullen komen. Blijven ze op een interneringskamp op Java of worden ze naar Siam overgebracht, het huidige Thailand? Of, nog erger, Japan? Uiteindelijk worden ze gedwongen afscheid te nemen van Java en hun families, en in mensonterende omstandigheden naar Siam gebracht op een militair transportschip.
Daar belanden ze in het gevangenkamp Changi. Het is ooit opgetrokken door de Britse overheerser, maar wordt nu gebruikt als basiskamp voor de aanleg van de Birma-spoorlijn. Dit is voor de Japanners een levensbelangrijk project, dwars door Birma (het huidige Myanmar) en Siam. Bij de aanleg van die spoorlijn, die ook een hoofdrol speelt in A Bridge over the River Kwai, kwamen door het moordende arbeidstempo en de vreselijke omstandigheden naar schatting honderdduizend geallieerde krijgsgevangenen om het leven, waaronder drieduizend Nederlanders.
Aanvankelijk valt het leven in dit kamp best mee. Er is inderdaad vaak voedseltekort en ook Johannes krijgt zijn deel van het Japanse willekeurig geweld, maar er is relatief veel vrijheid binnen de gevangenismuren. Dat verandert allemaal als de mannen die nog enigszins op hun benen kunnen staan, na jaren van ontbering, worden overgebracht naar een kamp verder aan de spoorweg, diep in de jungle. Een belangrijk deel van het verhaal, waar het hele boek aan lijkt te zijn opgehangen. Helaas zijn er maar enkele hoofdstukken aan gewijd, omdat Johannes hier zelf weinig over neerschreef.
Arjan Hoks heeft een knap staaltje persoonlijke familiegeschiedenis bij elkaar gepend; het boek bulkt van de feiten over de Nederlandse kolonieën kort voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet zelden beslaan de voetnoten een halve bladzijde. Jammer genoeg schuwt hij de archaïsche taal niet. Het boek is ook niet vrij van taalkundige slordigheden. Zo gebruikt hij bijvoorbeeld ergens in dezelfde alinea twee keer het gezegde ‘op de koop toe’.
Niet dat het boek daardoor onleesbaar wordt. Op zijn beste momenten doet het denken aan Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans, maar dan zonder de majestueuze zinnen. Afscheid van Java is een onderhoudend werk, dat zeker zijn plaats verdient in de geschiedschrijving over de laatste jaren van Nederlands-Indië.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van kristofsjongers
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
