Krijgsgevangen in Nederlands-Indië
In 2015 debuteerde Arjan Hoks met De verloren dochters, een thriller die zich afspeelt in Rotterdam. Voor zijn nieuwe boek, Afscheid van Java, gooit Hoks het over een andere boeg en trekt hij naar de andere kant van de wereldbol.
De auteur baseert zich voor dit werk op de dagboeken van zijn grootvader Johannes Hoks. Die was in de jaren ’30 en vroege jaren ‘40 een succesvol tabaksplanter op het Indonesische eiland Java. Het zorgeloze leven van de Nederlandse plantagehouders en de familie Hoks wordt in de eerste hoofdstukken uitvoerig geschetst. Hierbij wordt gegoocheld met Indonesische woorden en termen, die vaak maar één keer worden vertaald.
Dat veelal paradijselijk bestaan wordt abrupt onderbroken als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt en Japan een steeds groter deel van Zuidoost-Azië annexeert. Johannes, dan toch al een late dertiger, wordt onder de wapens geroepen en komt als sergeant bij de landstormers van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger terecht. In een stelling aan de Straat Bali kan het wachten beginnen. En dat doen ze; op een tegenstander die maar niet lijkt op te komen dagen. Als ze die vijand dan uiteindelijk te zien krijgen, is Nederlands-Indië gecapituleerd en zijn ze meteen krijgsgevangen.
In de eerste dagen van de overgave is de verwarring totaal; niemand weet waar de landstormers terecht zullen komen. Blijven ze op een interneringskamp op Java of worden ze naar Siam overgebracht, het huidige Thailand? Of, nog erger, Japan? Uiteindelijk worden ze gedwongen afscheid te nemen van Java en hun families, en in mensonterende omstandigheden naar Siam gebracht op een militair transportschip.
Daar belanden ze in het gevangenkamp Changi. Het is ooit opgetrokken door de Britse overheerser, maar wordt nu gebruikt als basiskamp voor de aanleg van de Birma-spoorlijn. Dit is voor de Japanners een levensbelangrijk project, dwars door Birma (het huidige Myanmar) en Siam. Bij de aanleg van die spoorlijn, die ook een hoofdrol speelt in A Bridge over the River Kwai, kwamen door het moordende arbeidstempo en de vreselijke omstandigheden naar schatting honderdduizend geallieerde krijgsgevangenen om het leven, waaronder drieduizend Nederlanders.
Aanvankelijk valt het leven in dit kamp best mee. Er is inderdaad vaak voedseltekort en ook Johannes krijgt zijn deel van het Japanse willekeurig geweld, maar er is relatief veel vrijheid binnen de gevangenismuren. Dat verandert allemaal als de mannen die nog enigszins op hun benen kunnen staan, na jaren van ontbering, worden overgebracht naar een kamp verder aan de spoorweg, diep in de jungle. Een belangrijk deel van het verhaal, waar het hele boek aan lijkt te zijn opgehangen. Helaas zijn er maar enkele hoofdstukken aan gewijd, omdat Johannes hier zelf weinig over neerschreef.
Arjan Hoks heeft een knap staaltje persoonlijke familiegeschiedenis bij elkaar gepend; het boek bulkt van de feiten over de Nederlandse kolonieën kort voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet zelden beslaan de voetnoten een halve bladzijde. Jammer genoeg schuwt hij de archaïsche taal niet. Het boek is ook niet vrij van taalkundige slordigheden. Zo gebruikt hij bijvoorbeeld ergens in dezelfde alinea twee keer het gezegde ‘op de koop toe’.
Niet dat het boek daardoor onleesbaar wordt. Op zijn beste momenten doet het denken aan Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans, maar dan zonder de majestueuze zinnen. Afscheid van Java is een onderhoudend werk, dat zeker zijn plaats verdient in de geschiedschrijving over de laatste jaren van Nederlands-Indië.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van kristofsjongers
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
