Een mediterrane caleidoscoop

Spaans historicus José Enrique Ruiz-Domènec is een ambitieus man. Met De droom van Odysseus wil de mediëvist het magnum opus van de Middellandse Zee schrijven. Hoe verging het de opvolgers van de mythische Koning Odysseus? De droom van Odysseus werd uit het Spaans vertaald door Jos Den Bekker en uitgegeven door Meulenhoff.

In het boek vertelt hij de volledige geschiedenis van de Middellandse Zee, beginnend bij de mysterieuze zeevolkeren die rond 1200 voor Christus de kusten van de Middellandse Zee teisterden, tot aan de bootvluchtelingen die met de duizenden aanspoelen in Zuid-Italië en Malta.

Ruiz-Domènec waaiert in zijn boek werkelijk alle kanten uit: de kruistochten, de Krimoorlog, de Catalaanse Onafhankelijkheidsstrijd; het passeert allemaal de revue. Je krijgt de indruk dat hij een boek wilde schrijven dat nog tien keer dikker had moeten zijn, maar zich tot de hoofdzaken beperkte. Hierdoor heb je als lezer het gevoel dat hij nooit ergens diep op ingaat. Het geheel is nog het best te omschrijven als ‘tientallen korte verhalen over de Middellandse Zee’ - met massa’s kaartmateriaal- , maar het gedeelte Rome krijgt bijvoorbeeld maar twee van zulke korte verhalen toebedeeld.

Niet dat het boek niet ingewikkeld genoeg is; Ruiz-Domènec strooit met namen alsof het confetti is op het Venetiaanse carnaval. Dante, Petrarca, Saladin, Karel De Grote en honderden anderen krijgen hun plekje onder de Mediterraanse zon in lange en vaak nodeloos ingewikkelde zinnen. Ook de bombast schuwt hij niet. Of wat moet de lezer anders denken van zinnen als 'Het zwaard van de Islam doet een stap voorwaarts en de geest van de Middellandse zee doet een stap terug'?

Daarbij komt nog dat de schrijver op de meest gekke momenten zijn eigen gedachten de vrije loop laat -met gedachtestreepjes- en dat zijn humor heel vaak doel mist. Al kan die natuurlijk verloren zijn gegaan in de vertaling. Bij de slechtste passages lijkt het wel of je een niet-geretoucheerd manuscript zit te lezen. Een kritischere redacteur had hier veel onheil kunnen vermijden. In het absolute dieptepunt vuurt de schrijver nog een complottheorie op ons af: “(...) Dit is wat in het voorjaar van 2020 gebeurde, toen een gevaarlijke pandemie opzettelijk slecht werd aangepakt om de vermogens van de middenklasse aan te tasten”.

Ruiz-Domènec krijgt punten voor moed. Het getuigt van een indrukwekkende portie lef om dit onderwerp aan te snijden. Maar je kan je afvragen of een allesomvattend én behapbaar boek schrijven over de fascinerende geschiedenis van de Middellandse Zee überhaupt mogelijk is. José Enrique Ruiz-Domènec is het alvast niet gelukt.