Europa door een begenadigd verteller

De Brit Timothy Garton Ash (1955) is een man van vele talenten. Hij is historicus, journalist en opiniemaker met columns in onder andere The Guardian. Hij is hoogleraar aan de universiteit van Oxford en schrijft tussendoor ook boeken. Europa, een persoonlijke geschiedenis, vertaald door Inge Pieters, is het tiende in de rij.

In zijn nieuwste boek vermengt Garton Ash zijn eigen levensverhaal met de geschiedenis van het naoorlogse Europa, dat hij noteerde in wat intussen een indrukwekkende collectie notitieboekjes moet zijn. Hij studeerde een tijdje in de DDR en legde daar de contacten die goed van pas kwamen als latere journalist achter het IJzeren Gordijn. Garton Ash was erbij toen de Berlijnse Muur viel op 9 november 1989. Zoals bijna iedereen was hij aanvankelijk optimistisch over de toekomst van de democratie en Europa. Een tot in de hemel reikende welvaart en een eeuwige vrede zou het Oude Continent ten deel vallen. De vreedzame manier waarop de Sovjet-Unie in elkaar stortte - dankzij de opstelling van Gorbatsjov - deed alvast het beste verhopen. De oorlog in Joegoslavië drukte die illusie echter genadeloos de kop in.

Na 9/11, maar nog meer na de bankencrisis van 2008, sukkelt Europa van crisis naar crisis. De bankencrisis en de daaruit voortvloeiende eurocrisis, zetten de tegenstellingen op scherp. In Polen en Hongarije komen autoritaire regimes aan de macht en vooral de Brexit hakt er bij Garton Ash stevig in. Hij sluit het boek af in december 2022, enkele maanden nadat Russisch president Poetin de grootste oorlog sinds 1945 naar het continent bracht.

Garton Ash heeft gedurende zijn indrukwekkende carrière heel wat vooraanstaande getuigen kunnen interviewen. Helmut Kohl, Gorbatsjov, Merkel, Van Rompuy ... Alle hoofdrolspelers kregen hem vroeg of laat wel eens over de vloer. Victor Orban schreef hem zelfs een brief naar aanleiding van een opiniestuk waar hij niet akkoord mee ging. Sommige pagina’s zijn zo gevuld met politieke beroemdheden, dat je de schrijver bijna van namedropping kan beschuldigen.

Dat is dan meteen ook de enige kritiek die er op dit boek te geven valt. Garton Ash is een begenadigd verteller en de manier waarop hij persoonlijke verhalen van gewone mensen afzet tegen de grote Europese omwentelingen, doet denken aan het betere werk van Geert Mak, die andere grote Europa-chroniqueur. Ook de manier waarop hij ondanks de zwaarmoedigheid toch positief weet af te sluiten, verdient lof.

Europa, een persoonlijke geschiedenis is een aanrader voor zowel de euroscepticus als voor de eurofiel. Maar misschien toch nog net iets meer voor die eerste.