Ontsnapt uit de Hel
De Poolse journalist en historicus Michal Wojcik heeft met Treblinka 1943 de bestseller van vorig jaar in Polen geschreven. Het werk won ook de Newsweek Award voor boek van het jaar en is nu in het Nederlands vertaald door Goverdien Hauth-Grubben en uitgegeven door Uitgeverij Omniboek.
Treblinka, op honderd kilometer van Warschau, is voor ons, Belgen en Nederlanders, een wat minder bekend concentratie- en vernietigingskamp. Er vertrokken vanuit onze contreien eigenlijk geen transporten naartoe. Vooral Oost-Europese Joden en Polen kwamen er terecht. De meesten onder hen verdwenen vrijwel meteen in de gaskamers, maar enkele honderden mannen werden tewerkgesteld in één van de twee Treblinka’s. Het is in werkkamp Treblinka I dat een groepje samenzweerders plannen beraamt voor een uitbraak.
Het boek bestaat uit vier delen. In het eerste deel wordt het kamp beschreven en worden de bewakers voorgesteld. Het kamp, met een handvol (hoofdzakelijk Oekraïense) collaborateurs als bewakers, werd met ijzeren hand geleid door SS’er Kurt Stangl, die zijn strepen al eerder verdiende in Sobibor. Je vraagt je af hoe het eigenlijk kan dat hier honderdduizenden Joden om het leven werden gebracht, terwijl er zo’n beperkte bewaking was. Een bewaking die dan meestal nog dronken rondliep.
Het tweede deel weidt uit over de samenzweerders; wie waren ze en waar kwamen ze vandaan? Ook de maandenlange voorbereidingen worden uitgebreid belicht. Deel drie behandelt de ontsnapping zelf. Bijna vierhonderd Joden wisten op 2 augustus 1943 te ontsnappen, maar slechts een tiental kwam heelhuids de oorlog door.
Deel vier tot slot, behandelt de gevolgen van de samenzwering. Aanvankelijk leek namelijk niemand van buitenaf te geloven welke ongekende gruwel zich in de kampen afspeelde.
Wojcik heeft een ijzersterk staaltje geschiedschrijving afgeleverd. De frase ‘het leest als een thriller’ wordt nogal snel gebruikt als het over historische non-fictie gaat, maar in dit geval is dat helemaal terecht. De hoofdrolspelers worden voorgesteld als betreft het één of andere heist-movie. De opgebouwde spanning doet heel erg denken aan HhhH, het wereldberoemde werk van Fransman Laurent Binet en dat is uiteraard een joekel van een compliment. In een slechte bui zou je kunnen stellen dat Wojcik af en toe wat cynisch uit de hoek komt en dat hij al eens durft door te bomen, maar dat zijn kleine minpuntjes.
De kern van het verhaal is eigenlijk vooral dat de schrijver het in Polen heersende narratief weerlegt dat het vooral dankzij de Poolse verzetsbeweging AK is dat de ontsnapping min of meer een succes was. Laag per laag fileert de auteur het Poolse verhaal en komt tot een ontluisterende vaststelling. Het is dankzij die tegendraadsheid dat Treblinka 1943 zonder discussie zijn plaats verdient in de uitgebreide bibliotheek die de Tweede Wereldoorlog heeft voortgebracht.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van kristofsjongers
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
