Ontsnapt uit de Hel
De Poolse journalist en historicus Michal Wojcik heeft met Treblinka 1943 de bestseller van vorig jaar in Polen geschreven. Het werk won ook de Newsweek Award voor boek van het jaar en is nu in het Nederlands vertaald door Goverdien Hauth-Grubben en uitgegeven door Uitgeverij Omniboek.
Treblinka, op honderd kilometer van Warschau, is voor ons, Belgen en Nederlanders, een wat minder bekend concentratie- en vernietigingskamp. Er vertrokken vanuit onze contreien eigenlijk geen transporten naartoe. Vooral Oost-Europese Joden en Polen kwamen er terecht. De meesten onder hen verdwenen vrijwel meteen in de gaskamers, maar enkele honderden mannen werden tewerkgesteld in één van de twee Treblinka’s. Het is in werkkamp Treblinka I dat een groepje samenzweerders plannen beraamt voor een uitbraak.
Het boek bestaat uit vier delen. In het eerste deel wordt het kamp beschreven en worden de bewakers voorgesteld. Het kamp, met een handvol (hoofdzakelijk Oekraïense) collaborateurs als bewakers, werd met ijzeren hand geleid door SS’er Kurt Stangl, die zijn strepen al eerder verdiende in Sobibor. Je vraagt je af hoe het eigenlijk kan dat hier honderdduizenden Joden om het leven werden gebracht, terwijl er zo’n beperkte bewaking was. Een bewaking die dan meestal nog dronken rondliep.
Het tweede deel weidt uit over de samenzweerders; wie waren ze en waar kwamen ze vandaan? Ook de maandenlange voorbereidingen worden uitgebreid belicht. Deel drie behandelt de ontsnapping zelf. Bijna vierhonderd Joden wisten op 2 augustus 1943 te ontsnappen, maar slechts een tiental kwam heelhuids de oorlog door.
Deel vier tot slot, behandelt de gevolgen van de samenzwering. Aanvankelijk leek namelijk niemand van buitenaf te geloven welke ongekende gruwel zich in de kampen afspeelde.
Wojcik heeft een ijzersterk staaltje geschiedschrijving afgeleverd. De frase ‘het leest als een thriller’ wordt nogal snel gebruikt als het over historische non-fictie gaat, maar in dit geval is dat helemaal terecht. De hoofdrolspelers worden voorgesteld als betreft het één of andere heist-movie. De opgebouwde spanning doet heel erg denken aan HhhH, het wereldberoemde werk van Fransman Laurent Binet en dat is uiteraard een joekel van een compliment. In een slechte bui zou je kunnen stellen dat Wojcik af en toe wat cynisch uit de hoek komt en dat hij al eens durft door te bomen, maar dat zijn kleine minpuntjes.
De kern van het verhaal is eigenlijk vooral dat de schrijver het in Polen heersende narratief weerlegt dat het vooral dankzij de Poolse verzetsbeweging AK is dat de ontsnapping min of meer een succes was. Laag per laag fileert de auteur het Poolse verhaal en komt tot een ontluisterende vaststelling. Het is dankzij die tegendraadsheid dat Treblinka 1943 zonder discussie zijn plaats verdient in de uitgebreide bibliotheek die de Tweede Wereldoorlog heeft voortgebracht.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van kristofsjongers
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
