Egalité, liberté en… dubbele moraal

Katherine Ursula Towle (1899-1957) ging na haar huwelijk met haar collega-journalist Lindesay Marc Parrott als Ursula Parrott door het leven. Hun scheiding was de inspiratiebron voor de roman ’Ex-vrouw’ die in 1929 anoniem verscheen en waarvan er in het eerste jaar al 100.000 exemplaren werden verkocht. In de jaren dertig kreeg ze succes en werden enkele van haar boeken verfilmd, maar door het spreekwoordelijke gat in haar hand is ze uiteindelijk op de liefdadigheidsafdeling van een ziekenhuis gestorven.

Deze door Lisette Graswinckel vertaalde novelle speelt zich in de jaren twintig van de vorige eeuw in New York af. De frequente bezoekjes aan een speakeasy en de gesmokkelde drankflessen duiden op de grote drooglegging. De grote hoeveelheid alcohol die zowat alle personages nuttigen, laat vermoeden dat die drooglegging niet zo succesvol was. Het verhaal begint met het einde van het huwelijk tussen Peter en Patricia. Dat is gewaagd, want hoe bouw je spanning op als de uitkomst al bekend is? Bovendien wordt er in het eerste hoofdstuk een korte inhoud geschetst en wordt in het tweede de titel verklaard. Vergis je echter niet, want dit is een negeer-me-nietje dat je net zozeer in zijn ban houdt als Patricia zich aan het redden van haar huwelijk vastklampt.

De genummerde hoofdstukken variëren enorm in lengte, maar door de prettige schrijfstijl en de vermakelijke dialogen vlieg je door het boek. De nevenpersonages zijn met zorg gekozen en brengen de roaring twenties tot leven. Patricia vertelt in de ik-vorm over haar verwarde gevoelens, maar schetst evengoed een duidelijk beeld van haar ex-echtgenoot en hun vrienden. Naar het einde toe krijgen de verhaallijnen wat Hollywood-allures en lijkt het wat vergezocht.

Voor thema’s als ontrouw, hypocrisie, illegale abortus, mislukte emancipatie vormen vooral de onvoorwaardelijke vriendschappen een goed tegengewicht. Uiterlijke schijn is er voldoende met gedetailleerde beschrijvingen van chique kleding, een nooit opdrogende stroom alcohol en ontelbare feestjes. De storm binnenin is enkel zichtbaar voor de beste vrienden en de lezers.

’Piekerbuien over Peter, die afnamen en daardoor des te bitterder werden omdat mijn hoop op Peter evenredig afnam. (…) Vredige buien, als er zich een gevoel van onwerkelijkheid tussen mezelf en alle pijn nestelde (…) en mijn hele leven een vervagende droom was, die naar de achtergrond verdween als de herinneringen aan zonsondergangen boven besneeuwd moerasland, door mij gezien toen ik jong was.’

Humor probeert als een doorzichtige sluier de ergste pijn te maskeren, zoals haar visie op avontuurtjes: ’Ik dacht dat ik er plezier aan hoorde te beleven, maar het was altijd troosteloos… alsof je tijdens het zoeken naar goud op een kolenmijn stuit.’

De dubbele moraal loopt als een rode draad door het verhaal en wordt door Lucia nog het best in woorden gevat. Peter biecht zijn ontrouw op. Geen scènes. Enkele maanden daarna is Patricia ontrouw. Zij is een slet. Wat is het verschil? Sommige overeenkomsten met de huidige tijd zijn frappant. Hoe kan een boek dat bijna zijn honderdste verjaardag viert, zo recent lijken?

’Het voornaamste resultaat van de verlossing van vrouwen van hun monotone huiselijke bestaan, is dat mannen verlost zijn van elke noodzaak om stabiliteit te bieden in ruil voor liefde en trouw (…) Als de volgende generatie vrouwen enig benul heeft, blaast ze het standbeeld van suffragette Susan B. Anthony van zijn sokkel.’

Naast de tijdsprongen die het huwelijk reconstrueren heb ik van de sporadische intertekstualiteit genoten. H.G. Wells wordt in het verhaal verweven met meer dan ’Onze levenswijzen zijn heden ten dage tijdelijker dan onze regeringen.’

Er worden heilige huisjes omvergeduwd, er worden maskers opgezet, maar ook afgezet: ’Ex-vrouw’ bewijst de dubbele moraal achter het ideaalbeeld van vrouwenemancipatie en de pas verworven vrijheden. Welke prijs betaalt de vrouw voor gelijkheid?

Met dank aan Uitgeverij Atlas Contact en de Club van Echte Lezers voor het recensie-exemplaar.