Deze fado dompelt je onder in het echte Portugal

Van in het begin was ik betoverd door de schrijfstijl van de António Lobo Antunes. In 'Fado Alexandrino' valt op dat hij de personages door elkaar laat praten: in 1 zin schakelt hij tussen verleden en heden en ook tussen de verschillende personages. Hij schrijft dus niet "Jorge zegt...", maar aan de hand van de inhoud moet je weten wie er aan het woord is. Door die stijl word je direct naar een Portugees café of restaurant gekatapulteerd, waar iedereen door elkaar praat en er ook nog minstens 2 tv's verschillende programma's uitzenden. Ik heb me dikwijls afgevraagd, of die Portugezen elkaar kunnen verstaan, maar misschien is dat niet zo belangrijk. Het belangrijkste is dat ze kunnen praten en dat de kelen niet droog komen te staan. Dit is ook het geval in deze roman, die wel een centraal aanspreekpunt in de vorm van de kapitein heeft gecreëerd. Over hem komen we eigenlijk niets te weten, terwijl de 4 andere personages aan de hand van meestal alledaagse gebeurtenissen langzaamaan uitgediept worden. We leren de luitenant-kolonel, de vaandrig, de verbindingsofficier en de soldaat kennen. Soms schudde ik vol ongeloof mijn hoofd over een dwaas idee, soms kreeg ik medelijden als er eentje een blauwtje liep, soms moest ik glimlachen om een absurde situatie...

Het centrale thema in het boek is de Anjerrevolutie. De zinloze oorlog in Mozambique komt ook uitgebreid aan bod. Met zijn 4 personages kan Antonio Lobo Antunes deze gebeurtenissen uit verschillende invalshoeken belichten. Na hun verblijf in Mozambique hebben ze het alle 4 moeilijk om de draad weer op te pikken en misschien slagen wel nooit meer daarin. De luitenant-kolonel wordt met een chique dienstwagen naar het kankerziekenhuis gebracht, waar hij ontdekt dat zijn vrouw ondertussen overleden is. Niemand weet waar het lijk naar toe is. De beschrijving van de ziekenhuizen in Portugal is trouwens adembenemend accuraat. Hij komt thuis in een vreemd leeg huis en zoekt troost in de alcohol. De vaandrig is met een rijke bankiersdochter getrouwd en ondanks zijn job, voelt ook hij zich niet meer thuis. De verbindingsofficier probeert weer ondergronds communistische ideeën te verspreiden, tot hij door de PIDE wordt opgepakt. Hartverscheurend is dat er niemand op de soldaat wacht bij zijn thuiskomst en hij in het begin tussen de ratten in het magazijn van de verhuisfirma van zijn oom slaapt. Ongelooflijk hoe de auteur machtig mooie beschrijvingen kan geven van lelijke dingen zoals het verwaarloosde magazijn vol rotte meubelen en ratten.

Antonio Lobo Antunes beschrijft ook heel gedetailleerd de relaties tussen mannen en vrouwen, hoe er misverstanden komen, hoe (sommige) Portugese vrouwen thuis de broek dragen, hoe een huwelijk op een scheiding uitdraait, het dubbelleven van sommige personages... Soms kreeg ik wel het gevoel van een Portugese telenovela, omdat die ene vrouw dan juist bij die ene man terechtkwam, maar met zo'n hoog schrijfniveau zie ik dat graag door de vingers.

Bij het middelste deel over de revolutie wordt het belang van dit alles in vraag gesteld. Of zoals de soldaat het goed verwoordt "zeg mij eens welk verschil de revolutie heeft gemaakt, behalve dat de prijzen zijn gestegen?".
Voor de soldaat en zijn oom is er alleen hinder omdat ze hun verhuizingen wegens het tumult moeten staken. De luitenant-kolonel wordt vastgezet en valt zelfs in slaap midden in de strijd. De vaandrig probeert met zijn rijke schoonfamilie naar Brazilië te vluchten. De verbindingsofficier wordt tot zijn eigen stomme verbazing uit de gevangenis bevrijdt.

De avond was als een militaire reünie begonnen, wordt verdergezet in een etablissement met vrouwen van lichte zeden en eindigt dramatisch in het huis van de vaandrig. Het is alsof geen enkel leven echt zin heeft gehad en dat ze allemaal in eenzaamheid verzonken, alhoewel ze in een drukke stad woonden.

Een rasechte fado dus, een treurzang over gemiste kansen en vervlogen dromen, overgoten met een ironisch of sarcastisch sausje en met de nodige humoristische anekdotes zoals de overval met waterpistolen op een bank die net definitief dicht was.

Een goede raad: neem je tijd om van dit meesterwerk te genieten!