La vida de Pepa

“Spiegeldagen” van Mark H. Stokmans is het laatste deel van een tweeluik dat begon met “Land van echo’s”, dat in 2023 de boekhandelsprijs won en meedong voor de Hebban debuutprijs. Terwijl in het eerste deel Herman Kruijssen centraal staat, is zijn kleinzoon Ruben het hoofdpersonage in het tweede deel.

Na de dood van zijn opa zijn vooral Rubens tweelingbroer Ewout en hun moeder Lydia voorstanders van een verkoop van de Alqueria. Hun oudere zus Berber probeert neutraal te blijven en hun vader Levi is apathisch. Ruben is makelaar en twijfelaar, maar eens hij weer thuiskomt in zijn opa’s levenswerk, omringd door de geweldige Spaanse natuur, zoekt hij vooral steun om de Alqueria te kunnen behouden. Oma Pepa is de sleutel, maar waar is ze?

In het eerste deel voelde de verhaallijn van Herman, een Nederlandse soldaat die voor de Duitsers vocht en na zijn omzwervingen een tweede familie in Spanje vond, heel natuurlijk aan. In dit tweede boek ontmoet Ruben de spraakwaterval Ortolani in Venetië die hem naar een schilderij van Giorgione leidt en zo de queeste naar Pepa in gang zet. Een originele zet die meer gekunsteld aanvoelt. Vooral het verhaal van Pepa’s leven dat doorheen de hele roman verweven is, met de adembenemende beschrijving van de werkwijze van de enceseros, loont de moeite.

Ruben wil zijn echte opa leren kennen, want als volwassene hoort hij nu zaken die hij als kind nooit begrepen heeft. Is zijn opa echt een fascist? Een moordenaar? Door ontmoetingen met opa’s vijand voor het leven Hector Bardales, diens zoon Manolo, opa’s vrienden Pepe Pieldelobo en Andrés vormt er zich een nieuw beeld. Voor de lezer is er heel wat overlapping met “Land van echo’s” waardoor het leesplezier ingeperkt wordt. Aan de andere kant is de beschrijving van veel personages zo summier dat je het eerste deel nodig hebt om ze te leren kennen.

De spiegel duikt in vele gedaanten op: letterlijk als Venetiaanse spiegel, maar vooral figuurlijk zoals de zee die glad is als een spiegel en de vele bespiegelingen van Ruben in tweestrijd.

‘De waarheid kan zwaar zijn en niet altijd de vrijheid geven die iedereen zegt dat die geeft. Soms is het juist de leugen die bevrijdt.’

De overweldigende Spaanse natuur zoals we in het “Land van echo’s” leerden kennen, speelt opnieuw een grote rol, maar in dit deel wordt de verwoestende invloed van de mens pas echt zichtbaar. Projectontwikkelaars steken een heuvel in brand, zodat het land niets meer waard is en ze de grond goedkoop kunnen kopen om er vakantiehuizen op te bouwen.

‘... als de zon boven de zee ondergaat, komt ze voor het eerst onder de rookwolken vandaan en drenkt ze de berg en de wolken in een gouden licht. (...) kijkt hij op naar de vlammen bovenaan de helling. Als een leger dat staat te trappelen om aan te vallen.’

Niet alleen de naturaleza española maar de regelmatig opduikende Italiaanse en Spaanse termen – een woordenlijst staat achteraan – ontvoeren de lezer uit de lage landen. De joders en cojones vliegen je om de oren en brengen je in vurige sferen. Wat heb ik genoten van de poëtische fragmenten van Gabriel García Lorca, perfect getimed en gracias a Dios gepaard met een Nederlandse vertaling.

“Land van echo’s” vond ik een heel sterk debuut, gaf ik vijf sterren en vertaalde ik in cijfers naar een negen op tien; in “Spiegeldagen” haalden de herhalingen mijn leesplezier naar beneden, waardoor ik op zeven op tien uitkwam of drie sterren. Zo kom ik voor beide boeken uit op een gemiddelde van vier sterren of acht op tien. Het is alsof Stokmans aan de verkoop van casa Taurus een trauma heeft overgehouden en ik hoop dat het schrijven bij de verwerking ervan geholpen heeft.