Empathie verst(r)ikt in een narcistisch web

Lotte Kok schreef al Skydancer en Hine, maar kon haar volgende boek niet afwerken voor ze het autobiografische ‘Wat liefde kan doen’ uit haar pen liet vloeien. Geboren in 1996 lijkt ze erg jong om nu al haar mémoires te schrijven en toch heeft ze een goede reden voor deze roman: nog niet zo lang geleden is ze uit een verstikkend web kunnen ontsnappen, vakkundig om haar heen geweven door een narcistische manipulator, zo goed als onzichtbaar voor haar omgeving.

In het eerste deel gaan haar gedachten alle kanten op. De vorm onderstreept hoe Lotte zich voelt: een speelbal in de handen van haar poppenspeler. In korte, ongenummerde en naamloze hoofdstukken probeert ze zijn beeld te schetsen. Zijn echte naam wordt nergens genoemd, zijn zogezegd traumatische jeugd wordt heel vaag beschreven, want als dader heeft hij blijkbaar meer rechten en zou hij alsnog juridische stappen kunnen ondernemen. Vandaar ook de term 'roman' en niet 'autobiografie'. Als lezer krijg je wel een intieme inkijk in Lottes gevoelens, maar blijf je toch met heel wat vragen achter.

In het tweede deel zit er meer structuur, omdat telkens de maand wordt vermeld. Nu wordt nog duidelijker hoe de poppenspeler aan de touwtjes trekt en hoe Lotte het noorden verliest. Er is sprake van gesprekken met psychologische hulpverleners, er is een opname, drugsgebruik wordt vluchtig vermeld, vrienden en familie komen in zijn invloedssfeer. Voor de lezer worden er zaken duidelijk die de omgeving niet ziet. Soms is het een aanklacht tegen professionele hulpverleners. Toch doorziet Lotte nog niet al zijn leugens: hoe zit dat bijvoorbeeld met het feit dat hij over zijn ‘enige’ vakantie sprak, terwijl hij net daarvoor alleen op reis was geweest? Lotte zit duidelijk nog maar in het begin van haar verwerkingsfase en zal nog veel Aha-Erlebnisse krijgen.

Alles wordt in eenvoudige woorden vanuit een ik-perspectief neergepend. Logisch aangezien het Lottes verhaal is. Toch ontbreekt er een neutrale verteller, een psychologische duiding die algemene patronen schetst, als tegengewicht voor dit heftige getuigenis. Het centrale thema van psychisch partnergeweld zal vooral andere slachtoffers aanspreken. Er zijn echter veel twijfelaars die via objectieve tussenkomsten door een in psychische terreur gespecialiseerde hulpverlener hun ogen zouden kunnen openen. Het nawoord van ‘Het verdwenen zelf’ draagt zeker hiertoe bij.

De grootste gemene deler van alle slachtoffers is hun sterk empathisch vermogen. Het is pijnlijk hoe graag Lotte haar poppenspeler wil liefhebben. De GGD van de daders is hun egoïsme, narcisme en manipulatieve karakter. Bij de poppenspeler is het wraakroepend, hoe hij Lotte zodanig kan manipuleren dat ze aan zichzelf begint te twijfelen. Ze is met haar angstgevoelens zelfs in therapie moeten gaan en toont aan, hoe iemand zelfs zonder fysieke mishandeling een PTSS aan een match made in hell kan overhouden. Dit boek laat je de onzichtbare pijn voelen die door een verbale agressor wordt veroorzaakt.

In de leesclub kwam Lotte Kok zelf in de mate van het mogelijke vragen beantwoorden. Het is duidelijk dat ze nog niet alle antwoorden kan of mag geven. Mijn oprechte bewondering omdat de schrijfster deze orkaan van heftige gevoelens op papier kreeg. Door de wanorde in het begin lijkt het een eerlijk relaas recht uit het hart, maar kan de lezer ook de draad kwijtraken. Daarom kijk ik ernaar uit om over een aantal jaren een vervolg te lezen, waarin ze zelf haarfijn het weven van zo’n web rustiger kan analyseren. Dit Hebban Boek van de Maand is een hart onder de riem voor slachtoffers van huiselijk geweld en zorgt voor een beter begrip bij hun omgeving. Wie weet tot wat Lotte Kok nog meer in staat is, want ze is zeker een beloftevol auteur.