Een indringend en beeldschoon verhaal

Brigitte Reimann ( 1933-1973 ) was een Oost-Duitse schrijfster. Ze voltooide in 1963 een autofictief boek dat pas kon worden uitgegeven na bemoeienis door de staat. Het werd dus gecensureerd. Je begrijpt dat dit voor de schrijfster een moeilijk te verkroppen proces is geweest.
In 2022 werd in het huis waar zij gewoond had een manuscript gevonden waaruit blijkt dat de oorspronkelijke versie van het boek er heel anders had uitgezien.
In 2023 verscheen een nieuw boek waarin Reimanns oorspronkelijke teksten en persoonlijke aantekeningen waren verwerkt. Angela Drescher en Nele Holdack hadden een compleet nieuwe versie geredigeerd die eindelijk recht deed aan Reimanns talenten en bedoelingen. In een uitgebreid nawoord beschrijven
Drescher en Holdack hoe ze te werk zijn gegaan. Foto's van manuscripten en aantekeningen zijn bijgevoegd. Tevens maakten ze een verklarende woordenlijst opdat de lezers van nu de DDR-terminologie begrijpen.
Het boek is vrijwel meteen vertaald in het Nederlands door Jantsje Post en Marianne van Reenen.

Zo, een lange inleiding op dit prachtige boek!
Het verhaal gaat over een jonge vrouw, haar broers en haar vriend. De oudste broer, Konrad, was naar het westen gevlucht. De tweede broer, Uli, stond op het punt hetzelfde te doen. Zus Elisabeth en haar vriend Joachim zijn niet van plan de DDR te verlaten. Hiermee is het conflict in een notedop geschetst.
Nu zijn er wel meer boeken geschreven over voornoemde situatie maar dit boek is van een heel andere orde omdat Uli en Elisabeth een zeer hechte band hebben. Ze zijn onafscheidelijk en heel intiem met elkaar, op het erotische af. Ze kunnen elkaar niet missen, geen dag. En toch wil Uli weg uit die verdomde DDR.
Alle volwassenen in de DDR van 1960 hebben de naziterreur meegemaakt, de inval van de Russen en de vorming van de communistische heilstaat die de DDR moest worden. Al deze ingrijpende gebeurtenissen klinken na in de harten en geesten van de mensen. Ze leiden vaak tot controverses, haat en achterdocht. Bovendien bestaat er veel wantrouwen over de nieuwe maatschappelijke orde. Elisabeth worstelt voortdurend met haar persoonlijke opvattingen en de door de staat opgelegde waarden en normen.

Autofictie is de vermenging van persoonlijke feiten en bedachte situaties en personages. In dit geval zijn Elisabeth en de schrijfster vrijwel identiek met elkaar. Het is wellicht daaraan te danken dat Elisabeth levensecht is beschreven, tot in detail lezen we over haar gevoelens, emoties en gedachten over zichzelf en haar naasten. We komen veel te weten over haar kunstzinnige aspiraties, haar mens- en wereldbeeld en we lezen hoe ze naar de wereld, de mensen en haar omgeving kijkt, hoe ze bijna als Van Gogh de natuur waarneemt en dichterlijk beschrijft. Elisabeth is door en door romantisch en tegelijkertijd een rebelse, nonconformistische meid.
Reimann vertelt over de twistgesprekken tussen Elisabeth en Uli, over hun dagelijkse leven en wel zo dat de lezer het als in een film aan zich voorbij ziet trekken.
In slechts 190 bladzijden worden we getuige van hartverscheurende ontwikkelingen. De beklemming van die tijd in de DDR wordt opnieuw voelbaar of, zoals The New Yorker schrijft: Reimann brengt het verleden zo dichtbij dat het nauwelijks voorbij lijkt.

Een indrukwekkend, meeslepend boek dat ik vijf sterren geef.