Bijzondere en herkenbare familieroman

Judith Koelemeijer werkte tot 2000 bij de Volkskrant, maar nam ontslag om zich volledig te kunnen wijden aan het schrijven van haar debuutroman Het zwijgen van Maria Zachea. Het boek kwam uit in 2001 en werd bekroond met de NS Publieksprijs, Het Gouden Ezelsoor en de Zaanse Cultuurprijs. In 2020 maakte het boek deel uit van de campagne Nederland Leest, een samenwerking tussen de Stichting CPNB en NBD Biblion. Ook haar volgende boeken, Anna Boom en het autobiografische Hemelvaart, werden bestsellers. Sinds een aantal jaar werkt ze aan de biografie van Etty Hillesum, die in het najaar van 2021 verschijnt.

In Het zwijgen van Maria Zachea staan Maria Zachea en haar gezin centraal. Moeder Maria heeft een hersenbloeding gehad en spreekt sindsdien nauwelijks meer. Haar twaalf volwassen kinderen zorgen gedurende een periode van acht jaar voor haar. Koelemeijer raakte geïntrigeerd door het beeld van de zwijgende moeder – haar oma – en ging op zoek naar de geschiedenis van haar familie.

'Ik zag de broers en zussen zitten en wilde weten wat ze dachten, in die stille uren. Wat wisten ze van hun moeder Maria Zachea? Wat wisten ze eigenlijk van elkaar? Hoe keken ze terug op hun gezamenlijke geschiedenis? Waren ze eenzaam geweest in dat grote, katholieke gezin, wat vreesden ze het meest en waar droomden ze stiekem van?'

Het boek heeft een duidelijke, logische opbouw en ieder hoofdstuk wordt verteld vanuit het perspectief van een van de kinderen, beginnend bij de oudste dochter Jo (1934) en eindigend bij de jongste zoon, Guus (1953). Ze hebben allemaal een eigen verhaal, van hun jeugd tot aan het verlies van hun moeder. Deze verhalen zijn op een heel prettige manier gebundeld, want ondanks het feit dat alle kinderen hun visie op hun jeugd geven en er dus soms wat overlap is, is er vrijwel geen sprake van herhaling van feiten. In ieder hoofdstuk worden steeds weer andere details vrijgegeven en wordt er vanuit een geheel eigen gezichtspunt verteld. Op die manier wordt er een bijzondere inkijk in de familie van Koelemeijer gegeven.

We leren de kinderen echter niet goed kennen, in het boek staat vooral het gezin als geheel centraal. Hun gezamenlijke verhaal geeft een goed beeld van de tijdgeest en de ontwikkelingen van die tijd en is ook nu nog relevant door thema’s als opvoeding, familieverhoudingen en verlies. Het zal bij veel lezers dan ook voor momenten van herkenning zorgen, of dat nu vanuit hun eigen ervaring of die van hun (groot)ouders is. Het boek geeft stof tot nadenken over onze eigen familiegeschiedenis, de verhoudingen binnen onze familie en het leven en de dood.

Al met al is Het zwijgen van Maria Zachea een bijzondere familieroman die ook twintig jaar na verschijning nog de moeite waard is om te lezen.