Dystopische YA met relevantie

Eén van mijn leesdoelen voor 2025 is het opruimen van de boekenplank. Ik heb genoeg boeken die al jaren ongelezen staan te zijn en die dat ook blijven als ik ze nu niet oppak. Noughts & Crosses van Malorie Blackman is zo’n boek. Het staat al sinds 2020 in de Audible app, maar het kwam er nooit van het op te pakken. Tot nu.

Mijn leessmaak is sinds 2020 behoorlijk veranderd. Zo lees ik veel minder young adult en laat dit boek nou precies binnen deze categorie vallen. Sterker nog, het wordt aangereaden voor lezers vanaf twaalf jaar. Ik heb vaak wat moeite met boeken voor deze doelgroep, ze komen voor mijn leesbehoeften vaak niet genoeg uit de verf terwijl het voor de doelgroep goede boeken zijn. Ik mis meestal iets in de uitwerking en ik vreesde hier ook een beetje voor bij dit dystopische verhaal. Aan de andere kant verwachtte ik er wel snel doorheen te lezen en geboeid te worden door de thematiek die Blackman in het boek verwerkt. Mijn verwachtingen kwamen allemaal uit.

De wereld waarin Sephy en Callum wonen is oneerlijk en ongelijk. Sephy is een Cross en behoort tot de zwarte elite bevolking. Callum is een Nought, een witte, tweederangsburger. Sephy en Callum zijn echter al hun hele leven beste vrienden. Deze vriendschap kan alleen in het diepste geheim bestaan, want Noughts en Crosses mogen niet met elkaar mengen. Als Callum wordt toegelaten op Sephy’s eliteschool overheerst blijdschap. Al snel blijkt echter dat het nog moeilijker is om de vriendschap met Sephy in stand te houden, beiden krijgen te maken met problemen en onbegrip. De een nog meer dan de ander. Ondanks alles blijven Callum en Sephy contact houden en blijkt hun vriendschap toch meer te zijn dan alleen vriendschap. Lukt het hen om een leven samen op te bouwen of wordt dit hen onmogelijk gemaakt?

We volgen afwisselend Callum en Sephy. Het eerste dat mij opviel is het leeftijdsverschil. Dat is op zich geen probleem, maar ik had dit niet verwacht. Sephy is pas dertien aan het begin van het boek, terwijl Callum echt de leeftijd van een YA hoofdpersoon heeft. Ik vond Sephy daarom ook wel wat kinderlijker overkomen, ook al weet ze wat ze wil. Zowel Sephy als Callum worden op hun eigen manier beschermd opgevoed. Sephy’s ouders willen haar klein houden terwijl Callums ouders hem tegen de boze buitenwereld willen beschermen nadat ze al het nodige hebben meegemaakt. Gedurende het verhaal merk je dat de houding van de gehele maatschappij beide tieners parten speelt. Ondanks dat Callum en Sephy veel om elkaar geven kunnen hun levens niet meer van elkaar verschillen. Dit wordt vooral duidelijk op de helft van het boek. Daarvoor al zie je kleine haarscheurtjes in hun vriendschap ontstaan, deze zijn niet te voorkomen. Callum krijgt te maken met veel racisme en pesterijen, terwijl Sephy weer te maken krijgt met onbegrip en een pad dat al voor haar is uitgestippeld. Ondanks alle tegenslagen die deze personages te verduren krijgen, voelde ik een afstand en dat heeft te maken met de manier waarop ze zijn uitgewerkt. Want alhoewel je ze goed leert kennen, voelt het alsof Blackman niet dieper ingaat op hun emoties. En laat ik daar nou wel fan van zijn.

Deze roman is al wat ouder, de eerste druk verscheen in 2001. Dit is niet te merken aan de schrijfstijl, wel aan de vormgeving. De hoofdstukken zijn kort en lijken ook niet allemaal op een nieuwe pagina te beginnen. Dit is nu hoogst ongebruikelijk. Ik moest hier wel echt aan wennen, want voor mijn gevoel sprong de auteur daardoor van de hak op de tak. Sowieso zijn de tijdssprongen behoorlijk groot waardoor ik soms het spoor bijster werd. Deze tijdssprongen zijn allemaal logisch, maar toch voelt het apart. Je volgt de personages daardoor over meerdere jaren. Het verhaal eindigt namelijk bijna tien jaar later. Doordat de hoofdstukken zo kort zijn leest het verhaal wel makkelijk weg, wat bij de beoogde doelgroep goed in de smaak zal vallen. Het taalgebruik is ook niet al te moeilijk waardoor het boek een goede start is als je wilt beginnen met Engels lezen.

Blackman heeft veel thema’s verwerkt die dit boek een heftige YA maken. Racisme is een overduidelijk thema. Daarnaast spelen terrorisme, onderdrukking en een klassensamenleving een belangrijke rol. Deze thematiek is vandaag de dag nog steeds actueel (en misschien nu wel meer dan ooit) en dit maakt dat dit oude boek uit 2001 nog steeds relevant is. Ondanks de relevantie en thematiek had ik wel wat moeite om in het verhaal te komen. Dit heeft vooral te maken met eerdergenoemde afstand tot de personages, de vormgeving en de tijdssprongen. Halverwege werd het verhaal pas echt interessant waardoor het mij makkelijker lukte om door te lezen. Ik was veel meer geïntrigeerd en wilde weten hoe het Callum en Sephy zou vergaan.

Al met al en ik blij dat ik Noughts & Crosses van Malorie Blackman na al die jaren een kans heb gegeven. Het is een boek met twee gezichten, aan de ene kant voelde ik een afstand terwijl ik aan de andere kant juist geïntrigeerd was. Deze afstand voelde ik vooral tot de personages, de intrige juist tot de relevante thema’s. De vormgeving was voor mij wel even wennen, maar deze dystopische roman heeft de tand des tijds doorstaan. Ondanks dat ik zo mijn twijfels had wil ik wel eens verder lezen in deze serie. Houd je van plot gestuurde boeken met belangrijke thema’s in een dystopische setting? Dan past deze roman zeker bij jou.