Roman en non-fictie in één

M. De Laatste Dagen van Europa door Antonio Scurati
Vertaling: Jan van der Haar

‘Dood ik ze en red ik miljoenen levens of dood ik ze niet en red ik het mijne? Aldus het keuzemenu van de eeuw.’ Een openingszin ,die kan tellen en meteen de aandacht trekt op wat je van het boek kan verwachten: de moeilijke strategische keuzes die aan de vooravond van een oorlog op diplomatiek, maar ook op persoonlijk vlak moeten gemaakt worden.

‘M. De laatste dagen van Europa ‘ is het derde deel uit een reeks die de Italiaanse auteur en professor literatuur aan Benito Mussolini wijdt . Het derde deel is los van de vorige te lezen. Hoewel het begrip van sommige personages en situaties wel iets vlotter zal gaan als je alles gelezen hebt.

Mijn verwachtingen na de sterke openingszin en de recensie op de achterflap uit La Letteratura ( ‘M vindt een nieuw literair genre uit, ergens halverwege de literatuur en de geschiedenis ‘) waren heel hoog. Verwachtingen die niet helemaal ingelost werden.

Het boek speelt zich af in de periode 38-40 en focust vooral op de relatie van Mussolini tegenover Hitler. Waar Hitler een groot bewonderaar van Mussolini was in de jaren ervoor, lijken de rollen nu omgekeerd en eet Mussolini uit de hand van de Führer. Uit bewondering, uit jaloezie of uit opportunisme? Waarschijnlijk een beetje van dat alles.
Hij sleept Italië mee in een oorlog waar het land niet klaar voor is. Opmerkelijk is dat velen uit zijn omgeving dit als de verkeerde strategie zien, maar ze M. niet kunnen of liever niet durven overtuigen. Het gevaar van de macht, waar niemand je nog durft te wijzen op je fouten en tekortkomingen.

De opbouw van het boek is origineel. Elk hoofdstuk brengt een geromantiseerd verhaal vanuit het standpunt van één of enkele personages. Deze stukken worden aangevuld met authentieke bronnen zoals dagboekfragmenten, verslagen, getuigenissen en krantenknipsels, … . Je krijgt dus een historische roman en een non-fictie boek in één. Op zich heel interessant, hoewel het mij belemmerde om echt in het verhaal te komen. Ik heb getracht de fragmenten over te slaan en het boek dus in twee delen te lezen, maar ook dat werkte niet om vlotter te kunnen lezen..

Het boek bevat heel sterk geschreven zinnen, die je meenemen in de gevoels- en denkwereld van de personages. Met taalkundig sterke constructies en weldoordachte woorden die op een heel precieze manier vertaald zijn. Deze passages laten je even stilstaan, doen je nadenken en zijn soms zo beeldend dat je je er als het ware bij ziet staan. Andere stukken zijn dan weer erg gedetailleerd en langdradig.

Enkele nevenpersonages geven een beeld op de concrete gevolgen van de politieke keuzes die gemaakt worden door M. op het leven van de Italianen. Die stukken vond ik persoonlijk de mooiste om te lezen en voor mij mochten die nog wat verder uitgediept worden.

Hoewel het boek, voor mij, al te vaak een aaneenschakeling van momenten bleef en zich niet ontplooide tot een echt verhaal vond ik dit al bij al een goed, zeker ook interessant boek met hier en daar echt hoogstaande literaire stukken