Aparte, gave en meeslepende sci-fi

“I have spent my life sending people into slavery, and freeing killers because they were rich, or because the person they killed was poor, or an immigrant, or no good for society, and it was … I did it because it was a job. Because all I ever wanted was a job, and to be safe, and not cause any trouble. […] I am a normal man, and have done no wrong, and there’s a place in hell waiting for me.”

Maak kennis met onze hoofdpersoon, lezers! Theo Miller – een gestolen identiteit; zijn echte naam blijft onbekend – is een ongebruikelijke protagonist. Zijn karakterisering schurkt tegen die van een antiheld aan. Hij is apathisch, passief en medeplichtig. In een wereld waar de waarde van een mensenleven wordt uitgedrukt in geld, is Theo namelijk werkzaam bij “the Company”: het bedrijf dat alles in handen heeft. De afdeling waar Theo werkt, bepaalt hoeveel er betaald moet worden voor misdaden variërend van vandalisme tot moord. Dan belandt het dossier van zijn vermoorde ex-minnares op zijn bureau. Hoeveel is haar leven waard?

Het meest angstaanjagende aan de samenleving die North heeft gecreëerd, is niet zozeer het extreem vergaande kapitalisme – al is dat behoorlijk verontrustend – maar het feit dat dit systeem eigenlijk helemaal niet zo ver afstaat van onze huidige maatschappij. In meer of mindere mate geldt het recht van de sterkste al. En met de sterkste worden natuurlijk de rijken en dus degenen met macht bedoeld. Mensen die tot deze groep behoren, worden regelmatig anders (lees: beter) behandeld dan het gewone volk. Geld regeert. North voert dit gegeven door tot zijn logische conclusie: een wereld waarin er geen straffen worden uitgedeeld, maar geldboetes. Rijken betalen hun ‘schuld aan de maatschappij’ eenvoudig af, vaak met korting. Minderbedeelden, tja, zij kunnen niet betalen en hen wacht daarom een bestaan als lijfeigenen van “the Company”.

Hoewel het boek niet vanuit de ik-persoon geschreven is, beleeft de lezer het grootste gedeelte van de gebeurtenissen vanuit het perspectief van Theo. Het directe effect hiervan is dialogen zonder punctuatie, dialogen die plotseling afgebroken worden, alinea’s zonder werkwoorden en een nogal rommelig tijdsbesef. Theo opereert namelijk op de automatische piloot. Dit is een goede overlevingsstrategie, maar doordat zijn brein alles wat pijnlijk is eruit filtert, maakt hij veel dingen maar half mee. En de lezer dus ook. Als Theo zijn zinnen aan elkaar rijgt vanwege angst of als hij stopt met luisteren naar een gesprek om zich af te sluiten van ongewenste emoties, dan is deze schrijfstijl zeer effectief. Door overmatig gebruik hebben observaties helaas wel af en toe de neiging om te veranderen in opsommingen die meer lijken op boodschappenlijstjes dan op sfeerbeschrijvingen. Als de auteur zich een beetje had ingehouden dan had deze opmerkelijke stijlkeuze waarschijnlijk nóg beter uitgepakt.

84K is geschreven door de Britse Catherine Webb (1986) onder het pseudoniem Claire North. Ook onder de naam Kate Griffin heeft ze boeken uitgebracht. Met een aparte hoofdpersoon, een bijzondere schrijfstijl en een gaaf, meeslepend plot dat tot nadenken stemt, is 84K een mooie toevoeging aan haar sciencefiction- en fantasyoeuvre.