Pracht van een boek

De Engelse James Rebanks (1974) schrijft over zijn leven als schapenboer. Boerenleven is zijn vierde boek. Hierin vertelt hij hoe de agrarische sector en het Engelse landschap veranderd zijn sinds de tijd van zijn grootvader en vader.

'Ik was een jongetje dat de nadagen van de oude boerenwereld meemaakte.'

Bij aanvang van het boek erft Rebanks de boerderij van zijn vader. Hij verweeft het heden met het verleden via herinneringen aan zijn werk vroeger voor en met zijn grootvader en vader. Dat het boerenleven in amper drie generaties radicaal veranderd is, wordt meteen duidelijk. Het land van zijn grootvader bestaat uit allerlei kleine, rommelige kavels die braakliggen of verschillende gewassen of vee herbergen. De grootvader van Rebanks heeft een meditatieve manier van boeren. Hij doet alles met meer aandacht. Als er gemaaid of geoogst wordt dan is er zelfs tijd om nestjes uit de wei te halen en later weer terug te plaatsen. Terwijl ze samen hekken repareren en het land onderhouden, wordt Rebanks doordrongen van het werkethos van zijn grootvader waarbij de boerderij in hun levensonderhoud moet voorzien, maar je eveneens respectvol om moet gaan met waar je zorg voor draagt. De vader van Rebanks heeft een soortgelijke leidraad, maar door de automatisering, schaalvergroting en andere ‘vooruitgang’ wordt het steeds minder mogelijk om deze te volgen. Het ontbreekt hem steeds meer aan de tijd en het geld om de band met het land en de dieren te cultiveren. Nu Rebanks verantwoordelijk is voor de boerderij probeert hij uit te zoeken wat de beste weg is om te volgen: moderniseren of terug naar het oude?

Het antwoord is: geen van de twee. Of, beter gezegd, een beetje van beiden. Door de lezer door de geschiedenis van de Engelse landbouw en veeteelt te leiden, laat Rebanks zien wat voor effecten de veranderingen in de agrarische sector gehad hebben. De kwaliteit van de grond is achteruitgegaan, de gezondheid en het welzijn van het vee is verslechterd, het landschap is verschraald, de diversiteit van de insecten, knaagdieren, vogels et cetera is afgenomen. Tegelijkertijd heeft de auteur oog voor de lastige positie waarin veel boeren zich bevinden. Ze moeten meebewegen, anders gaan ze ten onder. Het zijn niet de boeren die fout zijn; het is het systeem waarin ze gevangen zitten. Er wordt trouwens absoluut geen idyllisch, romantisch beeld van het zware, harde leven van de ouderwetse boer geschetst. In plaats daarvan is het dat allemaal samen: het is prachtig en wreed. Vooral is het de moeite waard om het op de juiste manier te doen en Rebanks doet bevlogen uit de doeken hoe hij poogt een tussenweg te vinden.

Het hele boek is overigens doorspekt van wonderschone, poëtische beschrijvingen. Een compliment voor de vertaling van Catalien van Paassen is hier op zijn plaats, want er staat geen onhandig vertaald woord tussen. De vertaling heeft het ontzag en het plezier waarmee Rebanks de natuur en haar processen aanschouwt ogenschijnlijk eenvoudig weten te behouden.

Boerenleven is een pracht van een boek. De liefde voor alles wat met het (boeren)leven te maken heeft knalt van de pagina’s af en de doornen worden beslist niet over het hoofd gezien.