Uitstekende ode aan het schubdier

Anne Broeksma (1987) heeft twee poëziebundels geschreven: regen kosmos kamerplant uit 2014 en Vesper uit 2021. In beide bundels speelt de natuur een grote rol. Ook is Broeksma werkzaam als fondsenwerver voor musea en natuurorganisaties. Het is daarom niet vreemd dat haar non-fictie debuutroman over fauna gaat: schubdieren.

Ongeveer zeven jaar geleden waagt de dan 29-jarige Broeksma zich aan een driedaagse ayahuasca retraite. Tijdens de ceremonie ziet ze onder invloed van de drug geschubde beestjes in bomen klimmen. Eenmaal teruggekeerd in Utrecht vindt ze, na een snelle online zoekopdracht, een filmpje van een Javaans schubdier. Dat is hetzelfde wezen! Een fascinatie is geboren. Broeksma besluit om zich te verdiepen in schubdieren en te proberen om er eentje in het wild tegen het lijf te lopen. De reizen in het kader van haar onderzoek bekostigt ze met het schrijven van artikelen over, zoals de ondertitel van Een verhaal met schubben luidt, het 'vreemdste en meest bedreigde zoogdier op aarde'.

'Al zolang ik me kan herinneren heb ik een fascinatie voor vreemde diersoorten. Voor vogels die niet kunnen vliegen, zoogdieren die eieren leggen of amfibieën als de axolotl, met kieuwen en longen tegelijk. Ze zijn voor mijn ogen wat jazzmuziek voor mijn oren is. Als de globale stamboom van het leven op aarde de basislijn is, de lopende bas, zijn deze dieren de gewaagde maar geslaagde improvisaties.'

Het boek is verdeeld in grote hoofdstukken over alle ‘functies’ van het schubdier – de wijze waarop mensen tegen ze aankijken en gebruik van ze maken – en kleine hoofdstukken waarin Broeksma telkens concreet laat zien hoe ze zich in haar persoonlijke leven verhoudt tot de natuur. De afwisseling van deze twee verschillende types hoofdstukken is erg prettig. Aangezien schubdieren bijna nergens hun leven zeker zijn en Broeksma een helder beeld schetst van de vele gevaren die hen, individueel en als soort, bedreigen, fungeren de kortere hoofdstukken als adempauzes. Tevens onderstrepen ze de affiniteit die de auteur heeft met het onderwerp. Als Europeaan die afreist naar landen in Azië en Afrika is het moeilijk om niet in de valkuil van (ramp)toerisme te lopen, maar Broeksma slaagt er grotendeels in om dat te vermijden. Deels doordat ze zichzelf regels oplegt en zoveel mogelijk probeert weg te blijven bij het niet bijster duurzame of authentieke ‘ecotoerisme’ (al lukt dat niet altijd), maar vooral omdat voortdurend doorschemert dat ze zich oprecht bekommert om het welzijn en voortleven van de diersoort.

In dit indrukwekkend uitgebreide overzicht van wat het schubdier door de eeuwen heen voor mensen heeft betekend en aan welke gevaren het zoal blootstaat, word je ondertussen eveneens getrakteerd op zowat alles gerelateerd aan de bedreigde diersoort: politiek, geschiedenis, criminaliteit, paleontologie, corruptie, moderne slavernij, de rol van zoogdieren bij pandemieën et cetera. Je bent gewaarschuwd: het is geen opbeurende kost. Er zijn maar weinig lichtpuntjes te vinden in dit verhaal.

Broeksma heeft duidelijk al basiskennis vanuit haar werk als fondsenwerver en leidt de lezer op laagdrempelige wijze door de ingewikkelde wereld van westerse inmenging, belangen van bedrijven, tradities van de lokale bevolking en dies meer. Haar relaas is zeer interessant en bij vlagen zelfs aangrijpend. Wat daarbij zeker helpt zijn de mooie potloodtekeningen van schubdieronderzoeker Louise Fletcher bij aanvang van elk groot hoofdstuk. Gelukkig voor het schubdier (en helaas voor alle niet zo aaibaar ogende wezens) vinden mensen het vaak toch makkelijker om sympathie op te brengen voor schattig uitziende dieren.

Een verhaal met schubben is een uitstekende ode aan het schubdier en een diepgravende, boeiende analyse van alles wat het dier door de eeuwen heen heeft bedreigd en beschermd. De auteur heeft duidelijk hart voor de zaak en dat komt het boek ten goede.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een waar boek' en 'Lees een beestachtig boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.