Duizelingwekkend

Kruispunt is de zesde roman geschreven door Jonathan Franzen (1959) en het begin van een trilogie. Het is 1971, de Vietnamoorlog loopt ten einde (voor zover het de deelname van de Verenigde Staten aan het conflict betreft) en het huishouden van hulpprediker Russ Hildebrandt staat op ontploffen. Ieder lid van de Hildebrandt familie staat op het punt om een weg in te slaan die de rest van zijn of haar leven zal bepalen. Patriarch Russ is aan het voorsorteren op het plegen van overspel, zijn vrouw Marion vraagt zich of ze het eigenlijk erg vindt dat hun huwelijk dood is gebloed, oudste zoon Clem is van plan om radicaal tegen zijn vaders pacifisme in te gaan, dochter Becky is het beu om altijd braaf te zijn en zoon Perry worstelt met zijn afhankelijkheid van drugs. Alleen de jongste zoon van het gezin, Judson, lijkt geen belangrijke beslissingen te hoeven nemen en hij is dan ook de enige Hildebrandt die uitsluitend zijdelings figureert in de drama’s van de anderen. Kruispunt is naar het Nederlands vertaald door Peter Abelsen.

'"Wat doe je nou weer?"
"Ik bid voor je."
"Ik wil jouw gebeden niet."
"Dan bid ik wel voor mezelf, en hou nou je bek."'

Het narratief kruipt achtereenvolgens in het hoofd van de ouders en de drie oudste kinderen van het Hildebrandt gezin. Het eerste deel van de roman is getiteld 'Advent' en het tweede deel 'Pasen'. Dat zijn niet zomaar willekeurige tijdsaanduidingen: de beide perioden zijn ook gekozen omdat het christelijke geloof nauw verweven is met de problemen van de personages. Allemaal zijn zij op een of andere wijze bezig met goedheid, met wijd uiteenlopende resultaten. Het is interessant om te zien hoe ze religie gebruiken om hun tekortkomingen te compenseren, om zichzelf verheven te voelen of om zich helemaal in te verliezen. Religie is liefde, drugs, politiek, zelfkastijding, een levenswijze: alles wat ze nodig hebben en soms tegelijkertijd verfoeien. Tijdens hun individuele zoektochten laat Franzen de gezinsleden elkaar steeds beter begrijpen waardoor zij zich vaak paradoxaal juist verder van elkaar verwijderen. Elke onderlinge confrontatie levert vuurwerk op. Terwijl het zich voltrekt, kun je niet wegkijken. De neerwaartse spiraal waarin sommigen van hen zich bevinden wordt bedreven gehanteerd om een spanningsboog te creëren aangaande de mate en snelheid waarin levens uit de hand dreigen te zullen lopen.

Op een bijzonder bevredigende manier bevestigt Franzen wat personages over elkaar zeggen. Zo noemt Marion haar delinquente zoon Perry regelmatig een genie en daar is, elke keer dat de lezer toegang krijgt tot zijn gedachten, geen speld tussen te krijgen, aangezien hij voortdurend alles met een indrukwekkende vocabulaire aan het beredeneren en analyseren is. Show en tell vullen elkaar zo perfect aan. Aan de andere kant is het eveneens genieten als de personages ernaast blijken te zitten wat het innerlijke leven van hun familieleden betreft. Door dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende perspectieven voorbij te laten komen, geeft de roman scherpzinnig en waarachtig de werkelijkheid weer. Denken dat je iemand anders volledig kunt doorgronden is een bekende menselijke valkuil, toch? Dat de meeste Hildebrandts moeilijk in hokjes in te delen zijn, is dan weer te danken aan het feit dat ze stuk voor stuk buitengewoon gelaagd zijn. Ze hebben een doel, maar wijken daarvan af, twijfelen, om daarna weer op dezelfde weg verder te gaan of juist ingrijpend van koers te veranderen. Franzen dringt tot het diepste van hun ziel binnen tijdens verwoestende, woedende, neerslachtige, openhartige momenten. Als lezer blijf je achter met het gevoel dat je naar New Prospect, het fictieve stad waar de roman zich afspeelt, af zou kunnen reizen om ze te ontmoeten.

Franzen sleept je mee door de ellende van de gemankeerde en piekfijn gerealiseerde leden van het Hildebrandt gezin, terwijl hij religie, politiek en nog tig draadjes met elkaar verbindt voor een explosieve mix. Kruispunt is het duizelingwekkende begin van wat belooft een magistrale trilogie te worden.