Een roman als een traag wegebbende aardbeving
Ian McEwan (1948), vooral bekend van het fenomenale Boetekleed, levert opnieuw een kundige roman af met Lessen. Ditmaal met onderdelen van zijn eigen leven in het boek verwerkt. Het meest opzienbarende gegeven – de seksuele relatie tussen de 14-jarige hoofdpersoon en zijn volwassen pianolerares - is echter niet autobiografisch. Harm Damsma en Niek Miedema zijn verantwoordelijk voor de ietwat haperende vertaling.
'McEwan tovert met wat belangrijk is en wat niet, door voortdurend nieuwe inzichten te ontgrendelen en vooropgezette meningen omver te werpen.' - recensent Lieke
Lessen opent meteen met de desbetreffende affaire: een herinnering aan het grensoverschrijdende gedrag van de vrouw als Roland Baines op elfjarige leeftijd begint met pianolessen. Ze knijpt hem als hij een fout maakt, raakt vervolgens zijn geslacht aan en bij een volgende les kust ze hem. Kort daarna krijgt Roland een andere pianoleraar toegewezen, maar tegelijkertijd een dwingende uitnodiging om zijn voormalige docente thuis te bezoeken. Pas drie jaar later, ten tijde van de Cubacrisis, bang dat hij als maagd zal sterven, willigt Roland haar verzoek in.
Het verloop van de ongepaste relatie ontvouwt zich langzaam door middel van terugblikken, terwijl de inmiddels vader geworden Roland zich door verschillende levensfasen beweegt. Aanvankelijk heeft de relatie het effect van een aardbeving. Bij de hoofdpersoon, maar ook bij de lezer. Die titel, Lessen, kan natuurlijk alleen maar naar de pianolessen en de daaruit voortvloeiende verhouding verwijzen! De roman strekt zich echter uit van pakweg 1959 tot 2021, dus gaandeweg luwen de naschokken. Het is knap hoe McEwan dit uitwerkt. Vanzelfsprekend geeft Roland zichzelf de schuld, zoals slachtoffers vaak doen, en heeft hij moeite met de ongelijkwaardige relatie niet langer vanuit het oogpunt van zichzelf als kind te bekijken. Toch relativeert de auteur de heftige, ontwrichtende gebeurtenis nergens.
Na het heftige begin krijgt Roland allerlei andere tegenslagen te verwerken en verdwijnt de affaire allengs steeds meer naar de achtergrond. McEwan maakt verschillende interessante uitstapjes naar bijfiguren, terwijl Rolands leven ondertussen een beetje voortkabbelt. Zo slaagt de auteur erin om andere Europese landen dan Engeland aan te doen en veel geschiedenis in de roman te verwerken. Bij tijd en wijle zijn deze zijpaden boeiender dan de primaire verhaallijn. De belevenissen van Roland lijken regelmatig tamelijk onbeduidend, vooral vergeleken met de avonturen van de andere personages. Dat is nochtans een misvatting.
Het is niet zozeer dat het boek én het leven van Roland gaandeweg interessanter worden; er is eerder sprake van een accumulatie van nieuwe ‘geschiedenis’ waardoor het voorgaande in een ander licht komt te staan. De affaire is constant aanwezig en in eerste instantie ontkom je er als lezer niet aan om je, net als Roland, af te vragen: hoe zou het boek van zijn leven eruit hebben gezien zonder dat allesbepalende hoofdstuk? De verhouding lijkt allesbepalend te zijn voor de rest van zijn leven. Naarmate de jaren verstrijken, beschrijft McEwan daarentegen iets ingenieus: het effect van Rolands verdere leven op die gebeurtenis. De voortschrijdende tijd plaatst het gebeurde in een ander perspectief, berooft het geleidelijk van zijn enorme betekenis, zelfs als het later opnieuw naar de voorgrond dringt. Het geeft de roman meer volume, meer diepgang, met terugwerkende kracht.
‘Die twee jaar waren gewoon... ja, wat precies? Een onderdeel van wat hij een schrijfster ooit haar mentale meubilair had horen noemen. Dat nooit herschikt of verkocht mocht worden.’
Lessen is een verrassende roman. McEwan tovert met wat belangrijk is en wat niet, door voortdurend nieuwe inzichten te ontgrendelen en vooropgezette meningen omver te werpen. Wat een knap staaltje werk!
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Lieke Roovers
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
