Een roman als een traag wegebbende aardbeving
Ian McEwan (1948), vooral bekend van het fenomenale Boetekleed, levert opnieuw een kundige roman af met Lessen. Ditmaal met onderdelen van zijn eigen leven in het boek verwerkt. Het meest opzienbarende gegeven – de seksuele relatie tussen de 14-jarige hoofdpersoon en zijn volwassen pianolerares - is echter niet autobiografisch. Harm Damsma en Niek Miedema zijn verantwoordelijk voor de ietwat haperende vertaling.
'McEwan tovert met wat belangrijk is en wat niet, door voortdurend nieuwe inzichten te ontgrendelen en vooropgezette meningen omver te werpen.' - recensent Lieke
Lessen opent meteen met de desbetreffende affaire: een herinnering aan het grensoverschrijdende gedrag van de vrouw als Roland Baines op elfjarige leeftijd begint met pianolessen. Ze knijpt hem als hij een fout maakt, raakt vervolgens zijn geslacht aan en bij een volgende les kust ze hem. Kort daarna krijgt Roland een andere pianoleraar toegewezen, maar tegelijkertijd een dwingende uitnodiging om zijn voormalige docente thuis te bezoeken. Pas drie jaar later, ten tijde van de Cubacrisis, bang dat hij als maagd zal sterven, willigt Roland haar verzoek in.
Het verloop van de ongepaste relatie ontvouwt zich langzaam door middel van terugblikken, terwijl de inmiddels vader geworden Roland zich door verschillende levensfasen beweegt. Aanvankelijk heeft de relatie het effect van een aardbeving. Bij de hoofdpersoon, maar ook bij de lezer. Die titel, Lessen, kan natuurlijk alleen maar naar de pianolessen en de daaruit voortvloeiende verhouding verwijzen! De roman strekt zich echter uit van pakweg 1959 tot 2021, dus gaandeweg luwen de naschokken. Het is knap hoe McEwan dit uitwerkt. Vanzelfsprekend geeft Roland zichzelf de schuld, zoals slachtoffers vaak doen, en heeft hij moeite met de ongelijkwaardige relatie niet langer vanuit het oogpunt van zichzelf als kind te bekijken. Toch relativeert de auteur de heftige, ontwrichtende gebeurtenis nergens.
Na het heftige begin krijgt Roland allerlei andere tegenslagen te verwerken en verdwijnt de affaire allengs steeds meer naar de achtergrond. McEwan maakt verschillende interessante uitstapjes naar bijfiguren, terwijl Rolands leven ondertussen een beetje voortkabbelt. Zo slaagt de auteur erin om andere Europese landen dan Engeland aan te doen en veel geschiedenis in de roman te verwerken. Bij tijd en wijle zijn deze zijpaden boeiender dan de primaire verhaallijn. De belevenissen van Roland lijken regelmatig tamelijk onbeduidend, vooral vergeleken met de avonturen van de andere personages. Dat is nochtans een misvatting.
Het is niet zozeer dat het boek én het leven van Roland gaandeweg interessanter worden; er is eerder sprake van een accumulatie van nieuwe ‘geschiedenis’ waardoor het voorgaande in een ander licht komt te staan. De affaire is constant aanwezig en in eerste instantie ontkom je er als lezer niet aan om je, net als Roland, af te vragen: hoe zou het boek van zijn leven eruit hebben gezien zonder dat allesbepalende hoofdstuk? De verhouding lijkt allesbepalend te zijn voor de rest van zijn leven. Naarmate de jaren verstrijken, beschrijft McEwan daarentegen iets ingenieus: het effect van Rolands verdere leven op die gebeurtenis. De voortschrijdende tijd plaatst het gebeurde in een ander perspectief, berooft het geleidelijk van zijn enorme betekenis, zelfs als het later opnieuw naar de voorgrond dringt. Het geeft de roman meer volume, meer diepgang, met terugwerkende kracht.
‘Die twee jaar waren gewoon... ja, wat precies? Een onderdeel van wat hij een schrijfster ooit haar mentale meubilair had horen noemen. Dat nooit herschikt of verkocht mocht worden.’
Lessen is een verrassende roman. McEwan tovert met wat belangrijk is en wat niet, door voortdurend nieuwe inzichten te ontgrendelen en vooropgezette meningen omver te werpen. Wat een knap staaltje werk!
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Lieke Roovers
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
