Aangenaam, maar niet prikkelend

Ik schrijf in de eerste plaats voor mezelf, daarna voor de mensen die geïnteresseerd zijn in wat ik te melden heb en in de allerlaatste plaats voor mensen die vinden dat ik over iets anders zou moeten schrijven.

Arjen Lubach (1979) is actief als auteur, televisiepresentator, cabaretier en muziekproducent. Hij heeft inmiddels vier romans op zijn naam staan. Stoorzender is zijn eerste non-fictie boek. Bij het grote publiek is hij vooral bekend als presentator van het satirische programma Zondag met Lubach.

Stoorzender beslaat een paar jaar uit het leven van Lubach en bestaat uit zes hoofdstukken. Bij elk hoofdstuk hoort een andere locatie. Zo beschrijft hij zijn belevenissen in Los Angeles, Vlieland, New York, Zweden, Friesland en Amsterdam. Ieder deel legt de focus op een ander project. Van het produceren van muziek in Los Angeles tot het uitproberen van een solotheatervoorstelling op Vlieland tot de vakantie in Zweden waar hij besluit dat het tijd wordt om te stoppen met Zondag met Lubach. Hij spaart zichzelf niet – zo normaal is zijn leven natuurlijk niet voor de gemiddelde Nederlander en daar is Lubach zich terdege van bewust. Wat opvalt, is hoe soepel de auteur zichzelf en zijn bestaan portretteert. Een grap hier, een anekdote daar en, hup, er is alweer een hoofdstuk uit.

Voor een autobiografie of sorts is het boek eveneens opvallend ‘klein’. Niet in de zin van het aantal pagina’s, maar inhoudelijk. Je leert Lubach kennen en toch ook weer niet. Hij gunt je een inkijkje in zijn dagelijks leven en zijn verschillende bezigheden, maar hij is er duidelijk de persoon niet naar om zich binnenstebuiten te keren voor het amusement van de lezer. Dat is zijn recht, maar mede hierdoor blijft er een weinig opzienbarend boek over. Lubach is - zoals hij zelf ook opmerkt - wellicht ‘te gewoon’ om de aandacht vast te houden, maar zolang hij zichzelf op de vlakte houdt zullen we dat nooit weten.

Hij is op zijn scherpst als hij dieper ingaat op de rol van satire in een democratie. Dat hij via Zondag met Lubach het groeiende wantrouwen in de samenleving voedt, terwijl dat niet zijn bedoeling is, daar heeft hij duidelijk moeite mee. Weloverwogen doet hij uit de doeken hoe satire hoort te functioneren binnen een democratie. Hij neemt niet graag stelling, maar als hij dat, zoals hier, toch doet dán wordt het pas interessant. Helaas ontbreekt deze passie en politieke engagement in de rest van het boek. Maar ja, dat is klaarblijkelijk niet hetgeen waar Lubach over wil schrijven.

Een duidelijke tijdsaanduiding per hoofdstuk zou handig zijn geweest. Nu vraag je je regelmatig af in welk jaar, welke periode en dus in welke context gebeurtenissen zich precies afspelen. Op een gegeven moment wordt er bijvoorbeeld gediscussieerd over de grenzen van de grap. Die discussie heeft een andere connotatie na de moord op de Franse leraar Samuel Paty, maar doordat het boek niet vermeldt wanneer het gesprek gevoerd wordt, blijft onduidelijk of die associaties hier spelen. (Het antwoord is overigens nee, want Stoorzender is ruim van tevoren gepubliceerd.) Het feit dat het boek deze informatie weglaat, waardoor je zelf uit moet zoeken wanneer iets plaatsvindt, werkt soms enigszins verwarrend.

Stoorzender is een goed geschreven, aangenaam boek om te lezen, maar het is bepaald geen pageturner. Daar is het niet prikkelend en niet pakkend genoeg voor.

‘Zeg jij dat? Of anderen?’
‘Anderen,’ zeg ik. ‘Ik zeg in principe nooit echt iets.’