Fris, wervelend, grandioos

David Mitchell (1969) is een auteur die het zelden bij één genre of stijl houdt. Zijn nieuwste roman Utopia Avenue is wederom onmogelijk in een hokje te stoppen. Ogenschijnlijk het verhaal van een vierkoppige band uit Engeland die in de jaren zestig furore maakt, ware het niet dat het boek eveneens een substantieel subplot bevat met een stevige dosis futuristische fantasy. (Als je hier niet van houdt dan zou je dit simpelweg kunnen interpreteren als louter plaatsvindend in de verwarde psyche van de gitarist.) Vertalers Harm Damsma en Niek Miedema hebben zulk goed werk geleverd dat je er amper benul van hebt dat je een vertaling leest.

Plaats van handeling: 'Kut-Londen'.

Tijdsperiode: een decennium waarin weinig mensen een (vaste!) telefoon bezitten, hospita’s de plaag van (jonge) huurders zijn, en iemand met lang haar en een voorliefde voor rockmuziek grote kans loopt om uitgemaakt te worden voor 'nichterig stuk werkschuw tuig'. Kortom, de jaren zestig.

Onderwerp: de hobbelige weg naar muzikaal succes.

In de eerste paar bladzijden wordt het leven van jonge, onsuccesvolle muzikanten in de smoezelige Londense muziekwereld ondubbelzinnig neergezet. De lezer weet direct: de samenleving is hard voor jongeren met dromen, nóg harder als die dromen onconventioneel zijn en het gedroomde leven binnen deze business is keihard. Gedurende de hele roman schetst Mitchell een doordringend portret van de muziekindustrie en de beklemmende tijdsgeest. Het houdt het midden tussen luilekkerland en een slangenkuil; bekrompen en vrijzinnig. In deze wereld proberen de bandleden van Utopia Avenue het te maken.

Hun muziek vormt een integraal onderdeel van het verhaal. Dat komt naar voren in de manier waarop de roman in elkaar zit. Het bestaat uit drie delen: de drie albums van de fictieve band. En deze zijn, zoals het elpees betaamd, in twee kanten opgesplitst. De individuele nummers vormen de hoofdstukken. De titels hiervan verwijzen naar gebeurtenissen in dat betreffende hoofdstuk, waar het bandlid die in dat hoofdstuk centraal staat, dan later weer een gelijknamig nummer over componeert. Mitchell neemt deze songteksten regelmatig op in de roman. Dat is lastig, want zoiets kan amateuristisch en lachwekkend overkomen. Niets van dat alles hier. Zelfs zonder de muziek overtuigen de teksten als aanstekelijke vehikels waarmee de bandleden hun emoties kanaliseren.

'You loved her in the tropics,
when Europe was aflame.
I’m your indiscretion,
I have your name.'

De plot is bedrieglijk simpel. Band wordt samengesteld, band overwint tegenslagen, band wordt beroemd en overwint nog meer tegenslagen. In de handen van Mitchell wordt deze standaard excursie echter een frisse, wervelende trip. Het is allemaal al eerder gedaan, maar doordat het met zoveel plezier en zoveel kunde wordt gepresenteerd, voelt het toch spiksplinternieuw en pakkend. Zo ook de muziek en muzikanten die als een rode draad door het boek lopen. De band struint feestjes af waar ze tal van muzieklegendes tegenkomen. Mitchell incorporeert deze ontmoetingen vloeiend in het werkelijke verhaal, zodat ze nergens uit de toon vallen.

Voor de fans van Mitchell is het extra genieten geblazen, want Utopia Avenue speelt zich af binnen het Mitchell-universum. Er zijn volop verwijzingen te vinden naar zijn eerdere werk. Verschillende verhaallijnen en personages uit bijvoorbeeld De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet en Wolkenatlas duiken hier weer op om grote en kleine rollen te vervullen.

Mitchell sleept je zo mee in de lotgevallen van de bandleden dat je welhaast verwacht aan het einde van deze grandioze historische roman met een flink scheut fantasy een ouderwetse cd of desnoods een Spotify-playlist aan te treffen. De hardcover editie is overigens prachtig. Met een losse psychedelische omslag, twee leeslinten (het ene zwart en het andere groen) en donkergroene leestekst (uitstekend leesbaar) is Utopia Avenue qua inhoud én vorm een schitterende aanwinst voor ieders boekenkast!