Dun boekje met diepgang

Sebastian Junger (1962) is een Amerikaanse journalist, auteur en documentairemaker. In 1997 brak hij door met een indrukwekkend verslag over een vissersboot waarvan de crew bij een storm om het leven is gekomen, getiteld The Perfect Storm. De gelijknamige verfilming, met George Clooney en Mark Wahlberg, was eveneens succesvol. Vrijheid is zijn zesde non-fictie boek en is vertaald door Frans Reusink.

Vrijheid is verdeeld in drie boeken: Hardlopen, Vechten en Denken. Terwijl de auteur in een gezelschap van wisselende samenstelling en groepsgrootte 650 kilometer door de Verenigde Staten trekt – waarvan het grootste deel gedurende een jaar in tochten wordt voltooid – probeert hij, aan de hand van een veelheid aan voorbeelden uit de Amerikaanse geschiedenis, te definiëren wat het betekent om vrij te zijn.

Het boek begint nogal plompverloren om daarna al net zo plotseling van de wandeltocht over te schakelen naar een uiteenzetting over hoe mensen driehonderd jaar geleden over het land trokken waarover de mannen nu lopen. De manier waarop het verhaal is gestructureerd, vergt op zijn zachtst gezegd een zekere mate van acclimatisatie. De tekst zelf bevat namelijk nul komma nul introductie over de reden van de excursie - pas aan het einde van de tocht openbaart de auteur zijn persoonlijke beweegredenen voor het ondernemen van de reis - en springt voortdurend van de hak op de tak. Net als bij wandelen, waar het soms even duurt voordat je het juiste tempo te pakken hebt, kom je op een gegeven moment echter vanzelf in het ritme. En als je dat eenmaal gevonden hebt dan is de trip bijzonder aangenaam. Junger is nuchter en filosofisch tegelijk over het effect op je gedachten van constant in beweging zijn. Het resultaat is een verrassend zintuiglijk verslag van hoe lopen een soort zen-toestand creëert waarin overleven het belangrijkste doel op zich is maar er ondertussen alle ruimte is voor overpeinzingen.

'Je weet dat je in cadans bent als het ritme van de voetstappen van iedereen samenvloeit tot een lange, ingewikkelde melodie die zich in de loop van de uren ontwikkelt en die je meevoert als de stroom van een onzichtbare rivier waar je je hele leven naar op zoek bent geweest.'

Om helder te krijgen wat het begrip vrijheid inhoudt, stipt Junger tal van onderwerpen aan, zoals verschillende vertellingen over de oorspronkelijke bewoners van de VS. Over hoe mensen, vooral degenen met weinig geld, zich een groot deel van de geschiedenis hoofdzakelijk lopend hebben voortbewogen. Over het spanningsveld tussen vrijheid en veiligheid. Over de Paasopstand in Dublin, stakingen in Amerika, oorlogsrecht, boksen. Over het ontstaan van de spoorwegen, landonteigening, het hoge percentage moorden in de stadjes vol alleenstaande mannelijke spoorwegarbeiders, de vele treinongelukken die het spoor vroeger teisterden. De reis te voet langs het spoor wordt zodoende gekoppeld aan zowat de volledige geschiedenis van Amerika en, in mindere mate, de rest van de wereld. Keer op keer dist Junger aan de hand van de drie thema’s waarin het boek is verdeeld nieuwe voorbeelden op die illustreren hoe mensen door de eeuwen heen vrijheid hebben ervaren als mogen gaan waar ze willen, hoe ze ervoor hebben gevochten en hoe ze erover hebben nagedacht. Deze eigenaardige combinatie van reisverslag, beschouwing en wijdvertakte geschiedenisles zou eigenlijk niet moeten werken, maar dat doet het wonderwel omdat Junger haarscherp verbanden legt, parallellen laat zien tussen heden en verleden, en onafgebroken boeit.

Vrijheid is een dun maar diepgaand boek. Een lange meditatie over vrijheid in al zijn vormen.