Een indrukwekkend historisch verhaal

Alfonso Domingo (1955, Turégano, Spanje) is journalist, schrijver en documentairemaker. Hij schrijft voor verschillende kranten en tijdschriften, en voor radio en televisie. Hij maakte meer dan honderd documentaires, waarvan sommige meerdere prijzen wonnen. Hij schreef diverse non-fictieboeken over de Spaanse burgeroorlog. Zijn historische thriller De zwarte spiegel won de Ateneo de Sevilla XLIII prijs en is zijn eerste boek in vertaling.

In De zwarte spiegel worden diverse levens in diverse tijdperken verenigd door een gemeenschappelijke passie: de werken van schilder Hiëronymus (Jeroen) Bosch. Het verhaal wordt verteld vanuit verschillen gezichtspunten: door de kunstenaar zelf (15e eeuw), door afgezanten van Filips II (16e eeuw), door verzamelaars (eind 19e en de eerste helft van de 20e eeuw) en door een wetenschapper, werkzaam in het Prado en gespecialiseerd in middeleeuwse kunst (21e eeuw).

Als een soort levensmetafoor begint (en eindigt) De zwarte spiegel met een spelletje kaarten, alsof de schrijver ons wil voorbereiden op wat komen gaat. Vervolgens maken we kennis met Jerónimo Díaz, een anarchistische schilder die naar Parijs is verbannen na de Spaanse burgeroorlog. Daar krijgt hij van een geheimzinnige man de opdracht naar Amsterdam te vertrekken om daar een kopie te maken van een tot dan toe onbekend schilderij van Jeroen Bosch: Jonas en de walvis. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende bezetting van Nederland door de nazi’'s gooien echter roet in het eten. Het mysterieuze schilderij lijkt een alchemistisch geheim te herbergen dat Jerónimo’s werk, zijn veiligheid en iedereen die hem lief is in ernstig gevaar brengt.

Zeventig jaar later ontmoeten we Javier Carreño, een expert in middeleeuwse kunst die in opdracht van het Prado een zeer belangrijke tentoonstelling van de werken van Bosch moet opzetten. Carreño is een echte kunsthistoricus: saai, grijs en academisch. Zijn leven wordt totaal op z’'n kop gezet als Himiko, een jonge vrouwelijk schilder, zijn pad kruist, en die de link legt tussen de jonge schilder die zeventig jaar geleden zowel de Spaanse burgeroorlog als de naziconcentratiekampen overleefde, en het raadselachtige werk van de Vlaamse schilder.

De twee belangrijkste verhaallijnen in De zwarte spiegel zijn onmiskenbaar aan elkaar gekoppeld, maar ondanks dat ze ook nog worden afgewisseld met episodes uit het leven van Jeroen Bosch en Philips II wordt het verhaal nergens onduidelijk. Het verhaal is een mengsel van esoterie en alchemie, gecombineerd met diverse historische perioden als het nazisme en de woelige late middeleeuwen. Het geeft een mooi kijkje in een deel van onze Europese geschiedenis en tevens een ruime blik in het leven van Jeroen Bosch, alsmede zijn woonplaats, zijn atelier en veel van zijn werken.

Het is duidelijk dat Domingo zijn huiswerk gedaan heeft middels onderzoek naar de betrokken tijdperken, en de gebeurtenissen in kwestie grondig heeft uitgeplozen. Soms komt dat in het verhaal iets te gekunsteld over en vervalt het verhaal in een té lange uiteenzetting van bepaalde feiten en zijn de beschrijvingen van de werken van Jeroen Bosch zo uitgebreid dat het verhaal aan vaart verliest. Hoewel er hier en daar wel verwachtingen geschept worden, komt echte spanning niet voldoende tot uiting om het een thriller te kunnen noemen. Het mysterie van het raadselachtige schilderij roept echter voldoende nieuwsgierigheid op om door te lezen en doordat Domingo de verschillende tijdperken perfect met elkaar heeft weten te verweven, ondanks dat ze eeuwen uit elkaar liggen, heeft hij van De zwarte spiegel een indrukwekkend en zorgvuldig geconstrueerd historisch verhaal gemaakt.