Grisham "nieuwe stijl"

Meer dan twintig thrillers schreef John Grisham (1955, Jonesbore, Arkansas) en bijna allemaal werden ze een bestseller. Geboren als zoon van een bouwvakker (zijn moeder was “gewoon” huisvrouw), studeerde hij rechten aan de University of Mississippi en werkte hij bijna tien jaar als jurist, voordat een schokkende zaak in de rechtbank hem aanzette tot het schrijven van De Jury, zijn eerste legal thriller. Maar liefst 28 uitgeverijen wezen zijn manuscript af, voordat de kleine uitgeverij Wynwood Press er wel iets in zag en het in een oplage van 5.000 stuks op de markt bracht. Hoe het daarna verder verliep, weten we allemaal. Grisham groeide uit tot de koning van de legal thrillers. De afperser is zijn twintigste.

Het is het geijkte Grisham-begin waarmee De afperser van start gaat: een advocaat in de problemen. Alleen dit keer is er al een klein nuanceverschil in het geheel. De advocaat zit namelijk achter de tralies. En hij is zwart. Bovendien heeft hij informatie in zijn bezit, waarmee hij vrij kan komen. Zegt hij.
Malcolm Bannister is veroordeeld tot tien jaar cel wegens het witwassen van geld, een misdaad die hem door zijn eigen naïviteit in de schoenen werd geschoven. Als hij vijf jaar vastzit, wordt de staat Virginia opgeschrikt door de moord op Fawcett, een federaal rechter, en zijn secretaresse. Er worden amper sporen gevonden en er is geen enkele aanwijzing die zou kunnen leiden tot de aanhouding van de dader. De FBI tast volledig in het duister, totdat Malcolm Bannister via de directeur van de gevangenis waarin hij verblijft een onderhoud met hen aanvraagt. Eerst is hun interesse matig, maar als blijkt dat Bannister weet waarover hij praat en ook in de gelegenheid is geweest om dergelijke informatie te verkrijgen, treffen ze een regeling met hem: zijn vrijheid, inclusief nieuwe naam, getuigenbescherming, gezichtsreconstructie en het geldbedrag dat is uitgeloofd voor informatie over de moord, in ruil voor de naam van de dader en het motief. Alles lijkt goed te gaan. De dader wordt opgepakt, Bannister komt vrij en geniet een poosje van zijn nieuwe leven.
Maar dan komt de dader, Quinn Rucker, erachter dat Bannister hem verraden moet hebben. Hij schakelt hulp in en terwijl de FBI vol afgrijzen moet toekijken, weet hij al snel wat Bannisters nieuwe naam is, waar hij woont en hoe hij eruitziet. Bannister kiest eieren voor zijn geld: hij stapt uit het getuigenbeschermingsprogramma in de hoop op zijn eigen manier voorgoed te kunnen verdwijnen. En dan blijkt dat Bannister vijf jaar geleden misschien wat naïef was, maar dat hij zeker niet dom is.

Laten we duidelijk zijn: De afperser is niet meer dan een verhaal. Een verhaal dat overduidelijk verteld wordt. Bij de meeste boeken wordt dat als een minpunt gezien. Immers, draait alles niet om “show, don'’t tell”? John Grisham bewijst met dit boek van niet. Want hoewel De afperser het schoolvoorbeeld is van een rechttoe rechtaan vertelling, irriteert dat nergens. Zonder opsmuk laat Grisham zijn hoofdpersonage zijn verhaal doen. Zonder tierelantijnen leidt hij de lezer door en langs de vele valkuilen die op weg naar de ontknoping zijn gegraven. De doorgewinterde thrillerlezers zullen halverwege het boek ongetwijfeld doorhebben dat er iets niet klopt en misschien ook wel wát er niet klopt. Maar dan is daar die laatste grote valkuil, waar je als lezer genadeloos bent ingetrapt, en merk je pas welk een geniale plot er aan het hele verhaal ten grondslag ligt.

Er is slechts één klein minpuntje te noemen: nergens in het boek leer je de personages echt goed kennen, zelfs Malcolm Bannister niet. Pas als je het boek uit hebt, besef je waarom: Malcolm Bannister neemt iedereen schaamteloos bij de neus. Zélfs de lezer.

De liefhebbers van Grishams traditionele rechtbankverhalen zullen wellicht bedrogen uitkomen. De afperser heeft daar weinig van weg. Maar niet getreurd, want deze Grisham 'nieuwe stijl' is een must-read voor elke fan. En ook de niet-fan zou best wel eens van dit boek kunnen genieten. Omdat het gewoon een geweldig verhaal is, meesterlijk verteld, met als toegift een sublieme ontknoping. Het zou vierenhalve ster worden, als het kon, maar helaas, dat gaat niet. Er moet gekozen worden tussen vier en vijf en na even twijfelen worden het er vijf. Dat krijg je ervan, meneer Grisham, als je je lezer naar alle kanten stuurt, behalve de goede.