Een thriller mét inhoud

Het moet gezegd worden: ik ben geen lezer van thrillers. Wanneer ik een thriller lees - ongeveer één of twee keer per jaar - en de laatste pagina omsla, heb ik het gevoel dat ik het thrillergenre weer lange tijd kan laten liggen.

Nu was ik toch benieuwd naar het boek De Camino van Anya Niewierra. Nog nooit van deze schrijfster gehoord, nog nooit één boek van haar gelezen. Genomineerd voor de NS Publieksprijs van 2023. De verkoop loopt al tegen de 150 000 exemplaren. Nu weet ik uit ervaring dat boeken die het erg goed doen bij het grote publiek mij niet altijd kunnen bekoren. Toch benieuwd wat dit boek te bieden heeft en of het de naam 'literaire thriller' waard is. Ik had nog een reden om het boek te lezen: het boek is uitgekozen tot het volgende boek dat we gaan lezen en bespreken op onze volgende bijeenkomst van onze boekenleesclub in december. Benieuwd wat de andere leesclubleden ervan vinden.

Met veel dank aan Hebban en Uitgeverij Luitingh-Sijthoff voor het mij toegezonden exemplaar!

Het boek is op Hebban geen onbekende: het was de Hebban-favoriet van 2021, winnaar van de Hebban Thrillerprijs 2022 en een van de boeken met de meeste 5*-waarderingen op Hebban.

De Camino is het zesde boek van de Zuid-Limburgse auteur en haar vierde thriller. Ik wilde meer weten over deze schrijfster en las het interview dat Carien Touwen van Hebban met haar had.

Ik heb een zwak voor epigrammen - er staan er heel wat in het boek: voor elke dag - die de hoofdpersoon, Lotte, de Camino loopt, staat er minstens één. Nu lees ik epigrammen altijd zeer aandachtig. Omdat ze eigenlijk precies gaan over wat de auteur wil vertellen in het deel dat volgt.

'De eerste dode in elke oorlog is het gezond verstand.'
A. den Doolaard, Nederlandse schrijver (1901 - 1994)

'Alleen gedachten die ons invallen tijdens
het wandelen zijn waardevol.'
Friedrich Nietzsche, Duitse filosoof (1844 - 1900)

Ik onthoud vooral dode, oorlog en wandelen. Hier zullen zware thema's passeren, onder het wandelen.

De kaart vooraan in het boek van de VIA PODIENSIS of de GR 65 is mooi en verzorgd. De tekeningen in grijs zijn gedetailleerd en verzorgd. Tijdens het lezen heb ik geregeld deze kaart geraadpleegd. Hier is iemand met veel aandacht voor details bezig. Zou er evenveel aandacht besteed zijn aan de tekst, vraag ik me af.

De hoofdpersoon, Lotte, loopt De Camino niet zomaar. Het is ook niet echt háár Camino. Ze loopt exact dezelfde route die haar echtgenoot een jaar geleden liep. Op het einde van zijn tocht pleegde hij zelfmoord. Het was een schok voor Lotte. Want ze waren toch al jaren gelukkig getrouwd. Ze waren een gelukkig gezin in Zuid-Limburg met hun twee zonen Stefan en Joran. Het is waar: haar man, Emil, was een vluchteling uit Bosnië. Maar had hij niet een nieuw leven opgebouwd in Nederland met zijn lieve vrouw, zijn du`so, zoals hij Lotte graag noemde? En haar man was levenslustig, niet depressief en stuurde haar tijdens zijn vredige Caminotocht appjes waarin hij vertelde hoeveel hij van haar hield. Elf maanden na zijn dood reist ze naar Bosnië met hun twee zonen om de as van haar man uit te strooien. Dan weet ze al dat dat Emil niet Emil heette. Want de echte Emil Juki´c was sinds de zomer van 1995 vermist, had een Bosnische advocaat haar verteld, die gespecialiseerd is onderzoek naar vermiste personen. Zijn stoffelijke resten waren jaren later in een massagraf ontdekt.

Nu heeft Lotte nog meer reden om op zoek te gaan wat er toen precies gebeurde. Wat is er gebeurd op de Camino dat hem tot die daad dreef en wie was hij écht?

Het wordt een spannende tocht die beeldend beschreven is. Het is alsof je zelf meeloopt met Lotte en het verhaal leent zich goed voor een film, denk ik terwijl ik geboeid verder lees. Je merkt dat de auteur met plezier schrijft en je krijgt ook vaak geschiedenis en achtergrond mee van de personages zonder dat de spanning minder wordt. Ik heb het boek dan ook in een ruk uitgelezen. Als lezer weet je al onmiddellijk veel meer dan het hoofdpersonage en dat vond ik eigenlijk eerst jammer. Toch werkt dat beproefde concept. Je wilt als lezer weten wanneer Lotte ook ontdekt wat jij al weet.

Mijn enige bekendheid met de voettocht naar Santiago de Compostela is het lezen van het boek van Simsion Graeme en Anne Buist: Camino. Na het lezen van dat boek had ik veel zin om ook die tocht te maken. Ik wilde gelijk mijn wandelschoenen aantrekken en op weg gaan. De beschrijving van de Franse plaatsen en dorpen in het boek van Niewierra kloppen met wat ik mij herinner uit dat boek. Ook het ritueel om een coquille te dragen, de overnachtingen, de pelgrims die je onderweg ontmoet, dat je vaak dezelfde mensen tegenkomt, verhalen uitwisselt. Dat Niewierra een drukke job heeft in de toeristische sector die ze heel graag doet, is een meerwaarde voor het schrijven van dit boek, bedenk ik.

Wat ik het interessantst vind aan het boek De Camino is dat het een boek mét inhoud is. Iets wat je bij thrillers niet vaak tegenkomt. Het is een fictief verhaal maar geplaatst in het decor van gebeurtenissen en plaatsen die echt bestaan. Er bestaat een naam voor dit soort boeken: faction. Zo kom je veel te weten over het lopen van de Camino. Welke bagage doe je mee? Je ziet de passages, de landschappen en de dorpen die de pelgrim aandoet. In tegenstelling tot de schitterende landschappen staan de gruwelen van de oorlog in ex-Joegoslavië. Je komt veel te weten over die oorlog, de verkrachtingen, de genocide. Wie vocht tegen wie en waarom? Hoe is het zover kunnen komen? Er passeren zware thema's zoals wat maakt iemand tot de persoon die hij is? Wat is de invloed van de omgeving? Wanneer en hoe wordt iemand een oorlogsmisdadiger? Wanneer houdt iemand op een individu te zijn en wordt hij een willoos deel van een groep? Hoe zit het met groepsdynamiek? Hebben haar kinderen 'recht op de waarheid'? Moet ze spreken of zwijgen over haar echtgenoot en hun vader? Toch had ik nooit het gevoel dat de gruwel té is, omdat het verhaal goed in balans is.

Dat de auteur veel nazoekwerk heeft gedaan, blijkt uit de uitgebreide literatuurlijst achteraan. Dit boek is duidelijk met veel zorg samengesteld.

Nu kom ik ook bij een minpunt van het boek. Het einde vind ik teleurstellend. Vooral over het 'gemak' waarmee het hoofdpersonage blijft zwijgen. Dat het alleen de kinderen zelf zijn die wat te oordelen hebben, want dat het alleen hen aangaat, lijkt me kort door de bocht. Je blijft wel zitten met zware misdrijven tegen de mensheid. Is het rapport dat een lawine aan ellende zal losmaken en haar relatie met de jongens zal meesleuren een reden om te (blijven) zwijgen? En dat er altijd maar één goed moment is om de waarheid te vertellen en dat wanneer dat je ontglipt, je zwijgt en corrigeren niet meer mogelijk is. Ik betwijfel het ten zeerste.

'... En wat is dan 'de waarheid'? Het oordeel over een waarheid wordt geveld door de plek en de tijd. Hier in Nederland vinden we de ... walgelijk, maar in Servië waren beiden in 1995 de grote helden en dat zijn ze voor sommigen daar nog steeds. Dus wat is dan de juiste waarheid?'
- pagina 372

Hier hap ik even naar adem. Pardon? Het gaat hier om misdaden tegen de mensheid of menselijkheid. Het gaat hier wel over moord, marteling, verkrachting, enzovoort. Elk mens heeft recht op leven, vrijheid en veiligheid. Mensen of bevolkingsgroepen die daartegen in gaan, ook al worden ze door sommigen als helden gezien, zijn moordenaars.

Misschien had Niewierra de vragen beter open gelaten in plaats van ze te proberen beantwoorden.

En hét grote minpunt: het kleffe van de liefdesrelatie. Het is mij allemaal te zeemzoet. Het mocht minder expliciet zijn. Ik heb geen verbeelding nodig om te weten wat Lotte denkt en voelt. Het wordt steeds benoemd en verteld. Dus toch geen 'literatuur'.

Maar voor de liefhebbers van het thrillergenre: dit is zeker een van de betere thrillers en zal menige thrillerfan aangename leesuren bezorgen. Zelf heb ik het boek met plezier gelezen. Ik geef het 3,5* maar dat kan niet op Hebban. Dus is het afronden naar 3 of naar 4. Een thriller mét inhoud maar geen grote literatuur.