Korte en krachtige roman geeft lezer de ruimte tot reflectie

De Colombiaanse schrijver Juan Gabriel Vásquez wordt beschouwd als een van de belangrijkste Latijns-Amerikaanse schrijvers van het moment. Zijn vorige roman Het geluid van vallende dingen, over de Colombiaanse drugsoorlogen, was een wereldwijd succes. Het werd dan ook niet alleen bekroond met de Premio Alfaguara, een van de belangrijkste internationale prijzen voor oorspronkelijk Spaanstalige literatuur, maar ook met de prestigieuze IMPAC Dublin Literary Award 2014. Nu verschijnt een opvallend dunne roman, waarin de auteur opnieuw de donkere kanten van zijn land, maar ook dat van zijn personages op subtiele wijze weet uit te diepen.

Javier Mallarino, hoofdpersoon van De reputaties, is de pensioengerechtigde leeftijd net gepasseerd en wordt vanwege zijn carrière als belangrijkste spotprenttekenaar van Colombia gehuldigd door de regering. Wat op zijn zachtst gezegd bijzonder te noemen is. Mallarino’s tekeningen verschenen veertig jaar lang in de grote nationale kranten en daarin schuwde hij harde kritiek op wereldleiders niet, noch op de politici van zijn eigen land. Mallarino was altijd overtuigd van zijn eigen werk en van het belang zijn landgenoten daarin de waarheid te tonen. Maar was dat dé waarheid, of zijn waarheid? De huldiging betekent een omslag in de tekenaars kijk op zijn eigen verleden.

Mallarino’s leven speelt zich inmiddels grotendeels af in zijn afgelegen huis in de bergen. Zijn huwelijk met Magdalena, Colombia’s bekendste hoorspelactrice, is al jaren voorbij en hun dochter werkt in het buitenland. Voor het eerst sinds de breuk met zijn vrouw - die niet alleen de nationale stem van het land, maar ook Mallarino’s geweten lijkt te symboliseren - wordt hij tijdens en na de huldiging gedwongen zijn eigen verleden en keuzes nog eens onder de loep te nemen. Dit keer door de aanwezigheid van een andere jonge vrouw, Samantha Leal. Haar bezoek zorgt ervoor dat Mallarino in gedachten terug moet keren naar een nacht die 28 jaar eerder plaatsvond en naar de spotprent die hij destijds maakte. Naar de tekening die het imago van de afgebeelde politicus totaal vernielde. Hij moet de gevolgen daarvan nogmaals onder ogen zien. Durft Mallarino antwoord te geven op Leals vraag wat er die nacht precies gebeurde en durft hij daarmee zijn eigen reputatie op het spel te zetten?

De reputaties is een dunne roman, bijna een novelle, waarin echter anders dan de titel doet vermoeden het onderwerp ‘reputatie’ niet direct centraal staat. Deze staat voornamelijk in dienst van het overkoepelende thema, dat net als in Vásquez’ vorige werk luidt: het geheugen. In zijn gesprek met Adriaan van Dis in de thema-uitzending van De Wereld Draait Door in maart van dit jaar gaf de auteur aan dat het een misverstand is te denken dat het verleden onveranderlijk is. In De reputaties gaat Mallarino dan ook op zoek naar het antwoord op de vraag in hoeverre zijn herinneringen werkelijkheid zijn. In hoeverre worden deze gevormd door de persoon zelf? Hoeveel waarheden bestaan er? Zonder een expliciet antwoord te geven weet Vásquez de lezer zo aan het denken te zetten, niet alleen over het verleden van zijn hoofdpersonage, maar ook over dat van de lezer zelf.

Tegelijkertijd zet Vásquez in deze korte roman een mooi beeld neer van Colombia en haar geschiedenis. Aan de hand van de tekeningen van Mallarino verkent de lezer het recente verleden van het land en de rol die Mallarino daar al die jaren in speelde. Daarmee bewijst de schrijver dat in de literatuur de roman inderdaad het beste instrument is om meer te weten te komen over het verleden, zoals hij bij Van Dis zo duidelijk stelde. De reputaties is een krachtig verhaal dat de lezer de ruimte laat om zijn of haar eigen conclusies te trekken.