Licht in de duisternis

Dat verhalenbundels nauwelijks verkocht worden is niet de schuld van de lezer, vindt auteur Jamal Ouariachi. Mensen zijn van oudsher namelijk dol op verhalen, zo pleit hij in het nawoord van zijn eigen verhalenbundel Herinneringen in aluminiumfolie. Het is de schuld van de schrijvers. Zij moeten de lezer weer geven wat hem of haar toekomt, namelijk ‘gewoon een goed verhaal. Ambachtelijk opgeschreven. Artistiek fascinerend. Experimenteel voor mijn part. Maar wel met feiten, details, actie, zintuiglijke indrukken, boeiende overpeinzingen. Niet dat verkrampte reductionisme waar je mensen mee wegjaagt. Niet dat kijk-mij-eens-diepzinnig-bijna-niets-zeggen. Als je daarnaar streeft, houd dan liever helemaal je mind of klap je laptop dicht.’  

De verhalen van Ouariachi zitten er bomvol mee, met die details, actie, zintuiglijke indrukken en boeiende overpeinzingen. Zijn bundel bevat tien verhalen van wisselende lengte, die hij schreef tussen 2011 en 2016. Slechts twee ervan werden niet eerder gepubliceerd. De schrijver laat met deze bundeling een andere kant van zichzelf zien: de korte verhalen staan wat lengte betreft lijnrecht tegenover zijn laatste uitgave, de roman Een honger uit 2015 die een kleine zeshonderd pagina’s telt.  

Toch tonen de twee uitgaves ook een grote overeenkomst. De vorm waarin Ouariachi Een honger goot was fenomenaal. De wisselingen van stijl, perspectief en tijd en het subtiele spel dat hij met de lezer speelde zorgen ervoor dat dat boek geen moment verveelt. In Herinneringen in aluminiumfolie doet de schrijver op kleinere schaal eigenlijk precies hetzelfde. Ouariachi’s verhalen vormen kleine werelden op zich. Zoals de flaptekst van de bundel vermeldt, zijn het vaak duistere onderwerelden die de lezer betreedt. Maar door zijn schrijfstijl, die toegankelijk en licht blijft, dompelt de lezer zich er willens en wetens toch graag in onder.    

Ook in Herinneringen in aluminiumfolie speelt Ouariachi met vertelperspectief. Want wie is er aan het woord in het titelverhaal, in de eerste alinea’s van ‘Keuze’ en in ‘Minder niets meer’, waarin de auteur het wij-perspectief op een wel heel bijzondere manier hanteert? Hij experimenteert bovendien met taal, zoals in ‘Zopor’. En weet te verrassen door de lezer relevante informatie te onthouden, zoals in ‘Hoofd’ en ‘Come Together’.  

Tegelijkertijd haalt Ouariachi maatschappelijke kwesties en vooroordelen aan, zoals in ‘De brug’, ‘De Moslim Sportvissers Club’ en het afsluitende verhaal ‘Sabotage’. In vrijwel alle verhalen lijkt de lezer zo te worden uitgedaagd na te denken over situaties waarin goed en fout dicht bij elkaar liggen. Zo houdt Ouariachi de lezer bezig, laat hem puzzelen en zoeken naar ontbrekende informatie, maar niet zonder hem of haar ook gewoon een goed afgerond verhaal te bieden. Verhalen die je af en toe doen ineenkrimpen van afschuw, zoals wanneer de verteller in ‘Zopor’ in de tandartsstoel ligt, Esmeralda haar racistische date in ‘Come Together’ op toepasselijke wijze klemzet, en de toeristenslager in het gelijknamige verhaal zijn lugubere daden ten uitvoer brengt.  

Het zijn al deze kenmerken die de ook zo verschillende, soms wat absurde en surrealistische verhalen met elkaar binden. Gezien de vijfjarige periode waarin de verhalen geschreven zijn, mag de lezer geen thematische bundel verwachten. Wat dan wel? ‘Ik wil het korte verhaal terugbrengen naar het kampvuur,’ aldus Ouariachi over zijn missie. ‘De avond is zwoel, flessen wijn staan in het zand geplant, in de verte ruist de zee. Iemand vertelt een verhaal, de anderen luisteren, en als het is afgelopen, gaat er een nieuwe fles open en is de volgende in de kring aan de beurt. Dát is de sfeer van dit boek.’ Met Herinneringen in aluminiumfolie heeft de schrijver die taak volbracht.