Leerzaam, ontroerend en modern oorlogsverhaal

De zestienjarige Ize is een Amsterdams stadsmeisje en moet de zomer doorbrengen bij haar oma in Zeeland, terwijl haar ouders relatietherapie volgen in Spanje. Er is helemaal niks te doen op het platteland en dan heeft haar vriendje het ook nog eens net uitgemaakt. Bovendien maken haar vriendinnen haar jaloers door in hun WhatsApp-groep allerlei foto’s te plaatsen van de activiteiten die zij samen ondernemen. De verschrikkelijkste zomer ever, vindt Ize.  

Maar dan komt ze op de zolder van haar oma oude foto’s uit de Tweede Wereldoorlog tegen van haar overleden opa en een onbekend meisje dat erg op haar oma lijkt. Wie is dat? Samen met buurjongen Flip gaat ze op onderzoek uit en ontdekt veel meer over het meisje Janna, die in het voorjaar van 1944 plotseling voor de Duitse militairen in haar dorp moet werken.  

Marlies Allewijn werd zelf geboren in Zeeland en groeide daar ook op. Dat is te merken aan de beschrijvingen in haar tweede jeugdroman: ze schetst een mooi beeld van het Zeelandse landschap en de ‘dorpse’ mentaliteit onder de inwoners. Een artikel vormde voor haar de aanleiding om meer te weten te komen over de gebeurtenissen in 1944 in haar geboorteprovincie. Ze bezocht musea en sprak meerdere mensen over het verleden van Zeeland, waaronder historici, familieleden en een verzetsman. Met Ze was 16 vertelt Allewijn over een deel van de oorlog, de Slag om de Schelde, dat lang niet iedereen kent en dat ook niet tot de standaard lesstof op scholen behoort, zelfs niet in Zeeland.  

Die basis is veelbelovend. Gelukkig weet Allewijn het boek naast informatief ook leesbaar en onderhoudend te maken. Ze was 16 wisselt tussen het perspectief van Janna in 1944 en dat van Ize zeventig jaar later, waarmee de schrijfster een indruk weet te geven van beide tijdperken. De verhaallijn van Janna is ontroerend en aangrijpend. Hoewel de lezer al vrijwel direct weet hoe het met haar zal aflopen, blijft haar verhaal interessant door de thematiek die Allewijn daarin verwerkt. Janna leert dat de grens tussen goed en fout maar vaag is, en dat een oordeel snel geveld is – want zelfs dan kun je het nog altijd bij het verkeerde eind hebben.  

Allewijn houdt haar zinnen eenvoudig en daardoor krachtig. Door gebruik te maken van gedetailleerde beschrijvingen en veel dialoog is het verhaal beeldend, maar laat het daardoor soms ook weinig aan de eigen verbeeldingskracht van de lezer over. Echte spanning mist in het verhaal, maar de aanwezige, belangrijke thematiek die van alle tijden is maakt dat goed.  

Bovendien zijn haar personages herkenbaar. Ize en Janna worstelen beiden met de hindernissen op hun weg naar volwassenheid, het maken van keuzes en met hun familie. Vooral Ize is een hoofdpersonage waarmee lezers zich kunnen identificeren. Niet alleen tieners, maar ook volwassenen zullen zich kunnen herkennen in de twijfels, onzekerheden en onverwachte emotionele uitbarstingen van een puber. Hoewel Ize soms wel erg opvliegend is, komt hiermee wel de impact die de familiesituatie op haar heeft tot uiting.  

Naast het oorlogsthema verwerkt de schrijfster op deze manier in Ze was 16 ook heel duidelijk tijdloze aspecten die vooral voor jongeren herkenbaar en belangrijk zijn. Keuzes maken, jezelf durven zijn en het belang van familie, liefde en vriendschappen zijn daar maar enkele voorbeelden van. Ook met een flinke vleug romantiek brengt Allewijn haar boek zo in balans, waardoor het geen dramatisch oorlogsverhaal is, maar wel een ontroerend, leerzaam en soms ook grappig relaas over twee jonge meisjes, die in verschillende tijdperken veel meer met elkaar gemeen hebben dan gedacht.