Boksen, voor de één een spel, voor de ander een manier van overleven

Doorzettingsvermogen. Gruwelijk. Onmenselijk. Lijden. Pijn. En toch… boeiend. Dit zijn de kernwoorden die bij mij opkomen zodra ik het waargebeurde verhaal ‘Bokser in Auschwitz’ van Shawn Hoffman moet omschrijven. Let wel, dit boek heb ik gelezen op mijn balkon, in de zon met 30 graden. Sinds tijden weer eens een boek in één dag uitgelezen, aan één stuk door. Heerlijk wanneer dat je overkomt.

‘Bokser in Auschwitz‘ is een fantastisch verhaal over de opvliegende, liefhebbende, sterke, joodse Pool Samson. Een bokser die moet vechten ter vermaak van de kampbewakers in Auschwitz, in ruil voor eten (en mogelijke vrijheid; ik houd het ambigu aangezien ik een hekel heb aan spoilers). Alle aspecten van de gruwelijkheden in Auschwitz komen naar voren, maar er zijn een paar aspecten die ik kort wil uitlichten.

Ten eerste vind ik het karakter van Samson erg goed. In de ring is hij een beest, maar wanneer het om zijn familie en gezin gaat is het een liefdevolle man en heeft hij er alles voor over om ze in leven te houden. Een mooi contrast. Desalniettemin brengen deze emoties hem vaak in de problemen en zijn ze de reden waarom Samson en zijn familie in Auschwitz terecht komen. Doordat Samson zo sterk is wordt hij in Auschwitz via aframmelingen van zijn familieleden gestraft. De beschrijvingen hiervan laten de onmacht van de Joden in Auschwitz zien, maar daarnaast ook de trotsheid en sluwheid van de nazi’s. De overwinningen van Samson sluiten hierbij aan (oké, een kleine spoiler maar redelijk voorspelbaar toch!?). Deze overwinningen geven de andere Joden kracht om in leven te blijven, vol te houden, te overleven. Gezien de vele Joodse teksten en citaten, het geloof is een duidelijk motief, zou je kunnen zeggen dat hij de langverwachte Messias is. Mooi.

Het tweede element heeft te maken met de gruwelijkheden van dokter Mengele waarover iedereen het altijd heeft. Ik heb mij altijd afgevraagd wat deze gruwelijkheden inhielden, en natuurlijk voor allerlei details zal ik wetenschappelijke werken moeten lezen, maar dit boek licht een tipje van de sluier op. Het staat buiten kijf dat de dingen die Mengele heeft gedaan vreselijk zijn. Toch geeft dit boek zijn experimenten zo weer, dat je ergens gaat denken ‘hmm, hij stelt op zich wel interessante vragen’. Alleen de manier waarop hij achter deze antwoorden komt is inhumaan, gruwelijk, vreselijk, afgrijselijk en ga zo maar door. Toch vind ik deze invalshoek, met betrekking tot de experimenten, interessant en hier had ik zonder dit boek nooit bij stilgestaan.

Verder heb ik nog niet vaak, eigenlijk nog nooit, een waargebeurd verhaal gelezen. Wat ik bij dit boek goed vind, is dat de auteur voetnoten in de tekst zet met aanvullende toelichtingen en onderbouwende wetenschappelijke artikelen. Daarmee wordt de ‘waargebeurdheid’ benadrukt. Het besef van ‘woow, dit is echt gebeurd’ drong hierdoor wel extra goed tot mij door.

Kortom, het is een boek met een vlotte schrijfstijl, spanning, emoties, een goed hoofdpersoon en gebaseerd op feiten en waargebeurde verhalen. Stiekem moet ik wel toegeven dat ik eerst nog even de luchtige, grappige film ‘She’s the man’ heb gekeken voordat ik ging slapen. Desalniettemin is ‘Bokser in Auschwitz‘ een dikke aanrader.

- Deze recensie heb ik geschreven voor de website: www.boeken.blog.nl en daar ook gepubliceerd in juni 2015 -