Broodnodig, maar te kil
"Om de overgang te ontdekken van een gevuld en overzichtelijk dagelijks leven naar het aan alle kanten op, als het ware tochtige leven van een vluchteling moet hij weten wat er in het begin was, wat in het midden, en wat er nu is."
De roman Gaan, ging, gegaan van de Duitse schrijfster Jenny Erpenbeck (1967) past perfect in deze tijdsgeest en sluit naadloos aan op de actualiteit. Erpenbeck heeft zich namelijk, nog voordat de vluchtelingenstroom van afgelopen jaar plotseling hevig op gang kwam, verdiept in 'de kwestie vluchtelingen'. Gaan, ging, gegaan gaat over de gepensioneerde hoogleraar Richard die in contact komt met een groep vluchtelingen in Berlijn. Zo belandt hij in een wereld die letterlijk gezien dichtbij ons staat, maar toch – voor de meeste mensen althans – een behoorlijke ver-van-ons-bed-show is: de wereld van verblijfsvergunningen, uitzettingen, onbegrijpelijke wetgeving en taalbarrières.
Komt dus als geroepen, zou je zeggen, zo’n roman. Erpenbeck heeft zich duidelijk verdiept in het ogenschijnlijk ondoorgrondelijke web van Duitse regelgeving omtrent het beleid ten aanzien van vluchtelingen, evenals dat van andere Europese landen. Er is geen touw aan vast te knopen, daar komt Richard al gauw achter. Het leven van de vluchtelingen die hij ontmoet, allemaal afkomstig van het Afrikaanse continent, bestaat uit wachten en nog meer wachten: wachten op een verblijfsvergunning, wachten op een uitzetting, wachten op verandering of een doorbraak die misschien wel nooit zal plaatsvinden. Erpenbeck doet een poging de gelatenheid, teleurstelling en wanhoop die zich meester maakt van de vluchtelingen in Berlijn te schetsen.
De schrijfster maakt vooral pijnlijk duidelijk hoe onwetend Richard, en in het verlengde daarvan de gemiddelde Europeaan, eigenlijk is. Zo realiseert Richard zich dat hij van de meeste landen waar een aantal van de vluchtelingen die hij spreekt vandaan komt, niet eens de hoofdstad kan opnoemen. Hun cultuur, hun gebruiken en hun levenservaringen zijn niet te bevatten, maar juist daardoor zijn Richards gedachtegangen voor de lezer pijnlijk begrijpelijk: “Het grootste gedeelte van zijn leven hoopte Richard in het verste hoekje van zijn ziel dat de mensen uit Afrika minder om hun doden treuren, omdat het sterven daar van oudsher zo massaal voorkomt.”
En toch mist er iets. Erpenbeck heeft verstand van zaken, maar komt juist daardoor soms nogal kil over. Haar personages overtuigen vaak nét niet. Karon, Rashid, Osarobo: de vluchtelingen lijken te veel op elkaar en eigenlijk kun je ze nauwelijks uit elkaar houden. Daarmee is Erpenbecks vertelling vaak te klinisch en te weinig onderscheidend.
Gaan, ging, gegaan is een broodnodige roman, maar blinkt uiteindelijk vooral uit in het creëren van inzicht in het apparaat van arbitraire wetgeving omtrent de vluchtelingenkwestie. Wat betreft de menselijke, emotionele kant blijft Erpenbeck helaas te veel op de oppervlakte, waardoor Gaan, ging, gegaan je niet ráákt – zoals een roman over dit onderwerp wel zou moeten doen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Lisanne Brans
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
