Broodnodig, maar te kil
"Om de overgang te ontdekken van een gevuld en overzichtelijk dagelijks leven naar het aan alle kanten op, als het ware tochtige leven van een vluchteling moet hij weten wat er in het begin was, wat in het midden, en wat er nu is."
De roman Gaan, ging, gegaan van de Duitse schrijfster Jenny Erpenbeck (1967) past perfect in deze tijdsgeest en sluit naadloos aan op de actualiteit. Erpenbeck heeft zich namelijk, nog voordat de vluchtelingenstroom van afgelopen jaar plotseling hevig op gang kwam, verdiept in 'de kwestie vluchtelingen'. Gaan, ging, gegaan gaat over de gepensioneerde hoogleraar Richard die in contact komt met een groep vluchtelingen in Berlijn. Zo belandt hij in een wereld die letterlijk gezien dichtbij ons staat, maar toch – voor de meeste mensen althans – een behoorlijke ver-van-ons-bed-show is: de wereld van verblijfsvergunningen, uitzettingen, onbegrijpelijke wetgeving en taalbarrières.
Komt dus als geroepen, zou je zeggen, zo’n roman. Erpenbeck heeft zich duidelijk verdiept in het ogenschijnlijk ondoorgrondelijke web van Duitse regelgeving omtrent het beleid ten aanzien van vluchtelingen, evenals dat van andere Europese landen. Er is geen touw aan vast te knopen, daar komt Richard al gauw achter. Het leven van de vluchtelingen die hij ontmoet, allemaal afkomstig van het Afrikaanse continent, bestaat uit wachten en nog meer wachten: wachten op een verblijfsvergunning, wachten op een uitzetting, wachten op verandering of een doorbraak die misschien wel nooit zal plaatsvinden. Erpenbeck doet een poging de gelatenheid, teleurstelling en wanhoop die zich meester maakt van de vluchtelingen in Berlijn te schetsen.
De schrijfster maakt vooral pijnlijk duidelijk hoe onwetend Richard, en in het verlengde daarvan de gemiddelde Europeaan, eigenlijk is. Zo realiseert Richard zich dat hij van de meeste landen waar een aantal van de vluchtelingen die hij spreekt vandaan komt, niet eens de hoofdstad kan opnoemen. Hun cultuur, hun gebruiken en hun levenservaringen zijn niet te bevatten, maar juist daardoor zijn Richards gedachtegangen voor de lezer pijnlijk begrijpelijk: “Het grootste gedeelte van zijn leven hoopte Richard in het verste hoekje van zijn ziel dat de mensen uit Afrika minder om hun doden treuren, omdat het sterven daar van oudsher zo massaal voorkomt.”
En toch mist er iets. Erpenbeck heeft verstand van zaken, maar komt juist daardoor soms nogal kil over. Haar personages overtuigen vaak nét niet. Karon, Rashid, Osarobo: de vluchtelingen lijken te veel op elkaar en eigenlijk kun je ze nauwelijks uit elkaar houden. Daarmee is Erpenbecks vertelling vaak te klinisch en te weinig onderscheidend.
Gaan, ging, gegaan is een broodnodige roman, maar blinkt uiteindelijk vooral uit in het creëren van inzicht in het apparaat van arbitraire wetgeving omtrent de vluchtelingenkwestie. Wat betreft de menselijke, emotionele kant blijft Erpenbeck helaas te veel op de oppervlakte, waardoor Gaan, ging, gegaan je niet ráákt – zoals een roman over dit onderwerp wel zou moeten doen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Lisanne Brans
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
