Tijdloze klassieker over menselijke problematiek

Het hart is een eenzame jager werd in 1940 voor het eerst gepubliceerd. Het werk is van de hand van de Amerikaanse schrijfster Carson McCullers, die pas 23 was op het moment dat dit boek – haar debuut – werd gepubliceerd. Onlangs gaf Athenaeum – Polak & Van Gennep het boek in het Nederlands uit. Niet voor het eerst, trouwens. Het hart is een eenzame jager is al meerdere keren in Nederland uitgegeven, vertaald en hertaald. Waarom blijft dit boek boeien?

Het hart is een eenzame jager speelt zich af in een zuidelijk stadje in de Verenigde Staten eind jaren dertig en volgt het leven van een verscheidenheid aan mensen. De doofstomme man John Singer is het belangrijkste personage in dit boek, de spil van het verhaal. Tragiek kleeft aan Singer. Hij is goed bevriend met de Griek Antonapoulos, die ook doofstom is en die al aan het begin van het verhaal uit Singers’ leven verdwijnt. Hij wordt opgenomen in een instelling voor krankzinnigen. Singer mist hem hartstochtelijk en blijft hem trouw opzoeken en cadeautjes toesturen. Ook schrijft hij hem brieven. Tevergeefs, want Antonapoulos kan helemaal niet lezen en dus doet Singer ze nooit op de post. Singer is diep eenzaam.

Die eenzaamheid vormt een rode draad in dit boek. Elk van de personages worstelt daar op zijn of haar eigen manier mee. Zo is er de zwarte dokter Copeland die zich onvermoeibaar probeert te verzetten tegen de raciale verhoudingen die Amerika in een houtgreep hebben. Zijn dochter Portia en zoon Willy – die in de gevangenis terechtkomt – worstelen met hetzelfde verstikkende en allesoverheersende institutionele racisme van Amerika in die tijd. Dan is er de familie Kelly, bij wie Singer in huis woont: de jonge dochter Mick met haar muzikale ambities en haar kleine broertje Bubber. Ook de nogal politiek geëngageerde alcoholist Jake Blount en de kroegeigenaar Biff Bannon zijn stuk voor stuk interessante personages.

Allemaal storten ze hun hart uit bij Singer die altijd een luisterend oor biedt – maar die zelf natuurlijk nooit terug kan praten. McCullers’ beschrijvende schrijfstijl contrasteert mooi met de strijd die de personages elk op hun eigen manier met taal voeren. De een kan niet praten, de ander kán wel praten maar weet niet de woorden te vinden om zijn of haar gevoel te beschrijven. Communiceren met anderen is broodnodig maar tegelijkertijd onmogelijk, lijkt McCullers te willen zeggen.

Het hart is een eenzame jager schuwt maatschappelijk zware thema’s, zoals racisme en sociale ongelijkheid, allerminst. Ook vrijheid is een belangrijk thema – een klassiek vraagstuk in menig Amerikaanse roman. McCullers snijdt kwesties aan die niet in één of in een paar zinnen te vangen zijn. Gelukkig heeft dit boek geen oplossingen of antwoorden nodig op deze problemen om van waarde te kunnen zijn. Tegelijkertijd zijn de problemen waar de personages mee kampen namelijk heel klein, heel menselijk: eenzaamheid, hunkering naar aandacht, liefde en begrip, armoede. Dat maakt het verhaal tijdloos, hoe clichématig dat ook klinkt. Het boek leest soms wat traag, maar weet absoluut te boeien. Het is soms moeilijk te geloven dat McCullers pas begin twintig was toen ze dit tijdloze verhaal neerpende.