Zet aan het denken, maar dat is niet altijd voldoende

Dit nogal opvallend getitelde boek veroorzaakte een behoorlijke controverse toen het voor het eerst verscheen in 1997. Die controverse wordt nu nieuw leven ingeblazen: vorig jaar werd het boek opnieuw uitgegeven in het Engels, deze maand volgde de Nederlandse vertaling. I love Dick is niet alleen de titel van het Engelstalige boek, maar ook die van de Nederlandse vertaling – het is een titel die zich nou eenmaal niet gemakkelijk laat vertalen. Het boek gaat over de vrouw Chris Kraus (niet geheel toevallig ook de naam van de schrijfster) en haar man Sylvère Lotringer. Maar I love Dick gaat vooral over de cultuurcriticus Dick en Chris’ onbeantwoorde, obsessieve liefde voor hem.

Het plot, voor zover je het een plot kunt noemen, van I love Dick is vrij simpel: filmmaakster Chris en haar man Sylvère gaan op bezoek bij de cultuurcriticus Dick en blijven daar onverwacht slapen als de weeromstandigheden het onmogelijk maken om nog veilig naar huis te rijden. Tijdens deze logeerpartij wordt Chris hopeloos verliefd op Dick, waarop zij en Sylvère bij thuiskomst besluiten om Dick brieven te gaan schrijven – brieven die ze uiteindelijk nooit op de post doen. Het begint als een spelletje, een poging om hun huwelijk en seksleven nieuw leven in te blazen, maar verandert langzamerhand in een kunstproject waar Dick ongewild het middelpunt van is. Chris blijft schrijven en raakt volledig geobsedeerd. “De enige manier waarop ik dacht je te kunnen bereiken, op seks na, was met ideeën en woorden,” zo schrijft ze.

I love Dick is geen roman maar ook geen non-fictie. Het boek speelt op een knappe manier met verschillende stijlen en genres en is dus niet voor één gat te vangen. Kraus combineert een brievenbundel, een liefdesgeschiedenis, een cultuurkritisch manifest en persoonlijke memoires en construeert op die manier de onbeantwoorde liefde van Chris voor Dick en het mislukte huwelijk tussen Chris en Sylvère. Die hybride vorm, daar ligt ook meteen het probleem van dit boek. Als boekvorm raakt dit project – om het zo maar even te noemen – eigenlijk kant noch wal.

Het eerste gedeelte van het boek bestaat voornamelijk uit korte liefdesbrieven die vooral tekenend zijn als het gaat om de relatie tussen Chris en Sylvère. Langzamerhand veranderen de liefdesbrieven van Chris in essayistische pleidooien: uiteenzettingen over vrouwelijke Joodse kunstenaars, de politieke toestand in Guatemala, schizofrenie… Nogal uiteenlopende onderwerpen, dus. En na verloop van tijd, voornamelijk in de tweede helft van het boek, gaan deze filosofische hersenspinsels – hoe interessant ook – toch een beetje tegenstaan. Want wat wil Chris nou eigenlijk? En waar gaat dit boek eigenlijk heen?

Daar is geen eenduidig antwoord op. De uiteenzettingen van Chris zijn een deconstructie van politieke en culturele theorieën die gedomineerd worden door mannelijke perspectieven en die als geheel een door-en-door patriarchale samenleving vormen. Een zoektocht naar een vrouwelijke identiteit in een mannelijke wereld waarin vrouwen chronisch ondergewaardeerd worden, zou je kunnen zeggen. De ‘relatie’ tussen Chris en Dick (voor zover die bestaat) helpt Chris tijdens deze queeste: “Ik kreeg een relatie met Sylvère omdat ik zag hoe ik hem kon helpen zijn leven op orde te krijgen. Ik voel me tot jou aangetrokken omdat ik zie hoe je me kan helpen mijn leven te ontrafelen.”

Interessant is I love Dick zeker, daar is geen ontkennen aan. Interessante ideeën en rake observaties over feminisme bevat het boek ook zeker. I love Dick zet je aan het denken. Maar helaas: enkel interessante ideeën en rake observaties maken een boek niet per se goed.