Deels geslaagde melancholische vertelling

Summer is de eerste roman van de Zwitserse Monica Sabolo (1971) die naar het Nederlands is vertaald (door Floor Borsboom en Eef Gratama). Het verhaal gaat over een gelijknamig meisje dat op negentienjarige leeftijd spoorloos verdwijnt. Tijdens een zomerse middag aan het Meer van Genève gaat Summer in rook op en hoewel ze er niet meer is, wordt haar jongere broer Benjamin vijfentwintig jaar later nog altijd door haar achtervolgd. Hij ziet haar in zijn dromen, maar ook flarden van zijn jeugd en die bewuste dag blijven voortdurend door zijn hoofd spoken. Nog altijd weet niemand wat er met Summer is gebeurd. Benjamin, inmiddels geplaagd door een alcohol- en drugsverslaving en kind aan huis bij zijn psychiater Mr. Traub, komt bijna een kwart eeuw later tot schokkende ontdekkingen die zijn leven nog verder op zijn kop zetten.

Dit klinkt als het plot van een thriller en toch is Summer dat niet helemaal. De verdwijning van Summer beheerst natuurlijk het verhaal van deze roman, maar nog meer dan dat gaat Summer over hoe specifieke gebeurtenissen het leven van mensen totaal overhoop kunnen gooien. Summer — en het gemis van Summer — is voor Benjamin een deel van zijn identiteit geworden en zowel zijn leven van voor als na de verdwijning draait om haar bestaan en niet-bestaan. Waar is ze naartoe en wat is er met haar gebeurd? “Verdwijnt een meisje omdat haar moeder een keer is vergeten een badpak voor haar te kopen? Lost ze zomaar op omdat die haar de dag dat ze voor het eerst ongesteld werd een klap om haar oren heeft gegeven, zoals Jill me veel later zou vertellen?”, vraagt hij zich af. Daarmee gaat Summer niet alleen over het verleden en de zoektocht naar wat er gebeurd is, maar ook over het heden en de ontwikkeling van het personage Benjamin.

Die balans is een interessante maar precaire balans, die Sabolo soms uit het oog lijkt te verliezen. Net als de balans tussen vorm en inhoud. Sabolo’s woorden en zinnen vormen zich tot betoverende omschrijvingen die een bijna voelbare melancholie uitdragen en dat is absoluut ontzettend knap. Zoals deze omschrijving over de bewuste middag:

“Toen waren ze alle kanten op gerend, tussen de bomen verdwenen en weer even opgedoken, en terwijl hun schrille stemmen, die mijn zus riepen en steeds wanhopiger klonken, op de wind naar me toe dreven, stond ik daar maar, blind voor wat er gebeurde, blind voor het leven, met de groeiende zekerheid dat het moment was gekomen dat ik altijd al had verwacht: de ineenstorting van het kaartenhuis dat ons leven was.”

Maar puur als vertelling schiet Summer af en toe te kort. Het constante verspringen van verleden naar heden en weer terug en de korte (doch vaak prachtige!) omschrijvingen van flarden uit Benjamins geheugen, vertragen het verhaal behoorlijk. Daardoor komt Summer traag op gang en als het verhaal dan toch op stoom komt, is de conclusie enigszins onbevredigend. Het boek is een interessante uitwerking van de paradoxale kanten die één identiteit kunnen behelzen, met hier en daar pareltjes van zinnen. Toch zat er meer in en zou je misschien als lezer wensen dat de roman vijftig pagina’s langer was waarin de potentie van het verhaal ten volle benut had kunnen worden.