Taalkunstenaar aan het werk

In 2016 won Paul Beatty – als eerste Amerikaan ooit! – met zijn roman De verrader de Booker Prize. Eerder publiceerde hij een aantal gedichtenbundels en drie romans, waar Tuff er een van is. Het boek verscheen in 1998 en werd in Nederland onder dezelfde titel vertaald. Die titel verwijst naar de negentienjarige protagonist Winston 'Tuffy' Foshay, die in Harlem, New York City woont. Je zou hem geen hardcore crimineel kunnen noemen, maar de zaakjes waar hij zich mee bezighoudt in het dagelijks leven zijn bepaald niet altijd zuivere koffie. Zo jat hij wel eens een hond op straat, om maar eens wat te noemen, om hem dan vervolgens terug te brengen naar de eigenaar om een beloning op te strijken voor goed burgerschap. Ook deinst hij niet terug voor een winkeldiefstal op z'n tijd. Nadat hij ternauwernood een schietpartij overleeft, besluit hij z'n leven om te gooien en zich – ja, echt – verkiesbaar te stellen voor de gemeenteraad.

Zo, dat is het verhaal van Tuff in een notendop. Het interessante aan het werk van Beatty is echter dat de kracht ervan 'm niet zozeer zit in de verhaallijn, maar veel meer in de personages en de taal die Beatty gebruikt om die personages te omschrijven. Ook in Tuff. Zo is er de vrouw van Winston, Yolanda, die regelmatig in de 'Verontwaardigde-Zwarte-Mama-act' vervalt. Samen hebben ze een zoontje, Bryce Extraordinaire Foshay, of eigenlijk gewoon Jordy.  De beste vriend van Winston is Fariq, een gehandicapte moslim die bepaald niet terugdeinst voor een flinke dosis politieke incorrectheid. Mevrouw Nomura, een Japans-Amerikaanse vrouw die ooit voor Malcolm X werkte, is de 'officieuze voogdes' van Winston: 'Ze heeft voor me gezorgd toen ma de benen had genomen.' Dan is er nog de vader van Winston, Clifford, die ooit bij de Panthers zat. En de rabbijn Spencer, die Winston er uiteindelijk samen met Inez van weet te overtuigen om een gooi te doen naar een plek in de gemeenteraad. 

Een bonte verzameling personages dus, dat moge duidelijk zijn. Beatty weet ze stuk voor stuk op unieke – en meer dan eens nogal grofgebekte – wijze tot leven te laten komen. Tuff is zo'n boek waar je eigenlijk je markeerstift bij wil houden tijdens het lezen omdat zulke omschrijvingen zo ontzettend scherp gevonden zijn en sommige observaties zo overtuigen. Ja, Beatty weet wel wat hij met taal aanmoet en gelukkig gaat daar in de Nederlandse vertaling van Rob van Moppes niets aan verloren. Het maakt het feit dat Tuff eigenlijk geen echte verhaallijn heeft en nergens naartoe gaat bijna goed. Met de nadruk op bijna, want hier en daar steekt het toch. Sommige stukken, zoals een uitvoerige beschrijving van een gevecht met een sumoworstelaar, moeten daardoor iets aan kracht inboeten. Maar toch, dat Paul Beatty een woordkunstenaar is van wie we in de toekomst nog graag meer zouden moeten willen lezen, is zeker.