Verrukkelijk fel betoog tegen diversiteitsdenken

Sociologe, feministe en schrijfster Jolande Withuis, bekend van onder andere de feministische biografie en bestseller Juliana. Vorstin in een mannenwereld, neemt de lezer in Vrouw en vrijheid mee naar het gedachtengoed van de tweede feministische golf van de vorige eeuw. Deze feministen zien mannen en vrouwen als gelijken en niet, zoals onder invloed van het huidige diversiteitsdenken, als tegenpolen met sekse-specifieke eigenschappen en kwaliteiten.

Withuis begint met een degelijke geschiedenis en de verworvenheden van het feminisme aan de hand van schrijfsters als Kate Millett, Simone de Beauvoir en Charlotte Brontë. In een bewerking van haar Huizingalezing Leve het leven laat ze vervolgens zien hoe in Nederland de biografie rond 1990 tot bloei kon komen onder invloed van het individualisme. Dit identiteitsdenken had ook een keerzijde, want het ‘reduceert mensen tot specimen van een sociale categorie’.
In drie liefdevolle brieven aan drie ‘scherpzinnige voorgangsters’ Ana Pauker, Simone de Beauvoir en Ayaan Hirsi Ali krijgt de lezer en passant hun geschiedenis en een nieuwe kijk op die geschiedenis mee.
Vrouw en vrijheid sluit af met het hoofdstuk Diversiteit, een verleidelijk misverstand. Deze titel behoeft weinig uitleg. De schrijfster maakt korte metten met het diversiteitsdenken dat tegenstellingen juist benadrukt.

'In mijn feministische optiek, die botst met het diversiteitsdenken, is het argument voor ‘meer vrouwen’ niet dat die instellingen daardoor beter gaan functioneren maar dat vrouwen daar recht op hebben, gewoon omdat ze ten minste even goed zijn in hun vak als de mannen die er nu de dienst uitmaken. Dat recht hebben ze ook als ze niets ‘vrouwelijks’ meebrengen. Dus ook als ze onaardig zijn, snauwen, nooit iemand te eten vragen en op onaangename wijze de voorrechten van de macht uitoefenen.'

In een prettig hoog tempo wisselt Withuis geschiedenis af met openhartige verhalen uit haar persoonlijk leven en haar werk als biograaf. Met een verrukkelijk scherpe sarcastische stijl maakt ze duidelijk hoe ze erover denkt. Verschillen tussen man en vrouw en vermeende vrouwelijkheid? Aangeleerd. Vrouwen die parttime werken? Verwend en 'diepdroevig dat in de beleving van deze vrouwen ‘werk’ tegenover ‘leven’ staat'. Woke? Staat het feminisme alleen maar in de weg. En diversiteit? Mag zo de prullenbak in. Om haar standpunten duidelijk te maken, is Withuis niet vies van boude uitspraken als: 

‘Van SP en GroenLinks mochten bijstandsmoeders pas gaan werken als hun kinderen twaalf waren – die partijen achtten werkende moeders kennelijk slechte moeders. (In werkelijkheid schaadt het kinderen als hun moeder niet werkt: het slechte voorbeeld maakt leven van de bijstand vaak erfelijk.)’

Het hoofdstuk over de biografie en wat een biograaf een goede biograaf maakt lijkt wat vreemd gekozen en de lezer vraagt zich misschien af wat dit met feminisme te maken heeft. Alles, zo blijkt uit de conclusie. Want wie als een goede biograaf onbevangen en onbevooroordeeld naar mensen kan kijken, is in staat om de hele mens te zien en niet slechts het label dat iemand opgeplakt heeft gekregen. Een eigenschap die hard nodig is in een tijd van polarisatie.

‘Mensen zijn ‘van alles’: ze zijn zwart, vrouw, directeur, lesbisch, dik, bejaard, kankerpatiënt en weduwe. Wat van dat al zij ervaren als hun essentie staat niet vast en zal in de loop van hun leven variëren. […] Goede biografen geven ruimte aan ontwikkeling, verandering, inconsistentie en raadsels. [...] Een mens is meer dan de optelsom van afkomst en invloeden.‘

Vrouw en vrijheid geeft een fel tegengeluid tegen de speciale behandeling van groepen mensen onder de vlag van diversiteit. De ongezouten frustratie die door de zinnen heen knalt, zal misschien niet elke lezer bekoren. De schrijfster zet hiermee wel de discussie op scherp zonder belerend te zijn. Door dicht bij zichzelf te blijven weet je: dit is mijn mening, dit is mijn onderbouwing en ik laat aan jou hoe je er na het lezen zelf over denkt. Of je het op alle punten eens bent met Withuis of niet, dit sterke en goed onderbouwde pleidooi geeft stof tot nadenken. Voortaan pas je wel op voor je een term als diversiteit voetstoots in de mond neemt.