Een jaar na schrijven nog even urgent

Paolo Giordano, schrijver en natuurkundige, kennen we onder andere van zijn prijswinnende debuut De eenzaamheid van de priemgetallen. Tussen 25 februari 2020 en 25 april 2021 observeert hij hoe corona Italië en de wereld in zijn greep hield. Op indringende wijze vertelt hij over de noodtoestand in de Italiaanse ziekenhuizen en de eenzaamheid van de dood. Niemand kon afscheid nemen. Hij beschrijft de wetenschap achter de pandemie, de moeilijke beslissingen die de overheid moest nemen, de reacties van mensen die in hun vrijheid ingeperkt werden. En hij kijkt vooruit. Naar de toekomst. Naar wat we kunnen leren van deze situatie. In Wat ik niet wil vergeten zijn deze artikelen, gepubliceerd in de Italiaanse krant Corriere delle Sera, gebundeld, vertaald door Pietha de Voogd.  

‘De wiskunde van de besmetting is simpel,’ zo begint Giordano op 25 februari, krap een maand na de eerste besmettingen in Italië. Elk hoofdstuk begint met een soortgelijke prikkelende, stellige zin die aanzet tot verder lezen. Zijn wetenschappelijke kennis verweeft hij in zijn observaties. Zo geeft hij een uitleg van het SIR-model en het R-getal. Geen droge kost, maar helder uitgelegd met tot de verbeelding sprekende metaforen. Hij onderschrijft de ernst van covid en de noodzaak van de maatregelen en hij is niet bang om uit te halen naar de sceptici. Zodra je snapt hoe die wiskunde in elkaar zit, schrijft hij:

'Dan mag nu iedereen die totaal niet in de weersverwachting gelooft, die morgen een tochtje naar het strand plant terwijl hij weet dat er 90% kans op een stortbui wordt voorspeld, zijn hand opsteken.’

Steek die maar in je zak.

Ondanks dat Giordano voorstander is van maatregelen, wordt zijn toon steeds kritischer. Hij hekelt de vanuit die eerste paniek ingegeven bipolaire aanpak: ‘Noodsituatie of niks aan de hand, open of dicht.’ Ook over het navolgen van de maatregelen laat hij een kritischer geluid horen. Tegenover de door hem bekritiseerde anitvaxers noemt hij de mensen ‘die smeken om ingespoten te worden met wat voor spul dan ook […] wel of niet goedgekeurd’. Hij roept de politiek op, het is inmiddels november 2020, om de eigen populariteit op te offeren voor de goede zaak.

‘Men riskeert het psychologische verzet dat we allemaal toch al voelen nog verder aan te wakkeren.’

Giordano maakt een lijst. Een lijst van dingen die hij niet wil vergeten. Op zijn lijst staat bijvoorbeeld:

'Ik wil niet vergeten dat iedereen om mij heen zich aan de regels hield, en hoe verbaasd ik daarover was […] dat Europa te laat was, veel te laat. […] Ik wil niet vergeten dat de pandemie niet werd veroorzaakt door een geheim militair experiment, maar door onze ontaarde relatie met het milieu en de natuur, […] de achteloosheid van onze consumptie'. Hij pleit ervoor dat 'iedereen een eigen lijst zou moeten maken, zodat we die lijsten, als de rust is weergekeerd, naast elkaar kunnen leggen en kijken of er dezelfde dingen op staan, en of het mogelijk is om daar iets mee te doen'.

‘Dat zal het moment zijn dat de leden van de heersende klasse elkaar op de schouders zullen slaan, elkaar complimenten makend voor de slagvaardigheid.’

Wat ik niet wil vergeten voelt, bijna een jaar later, nog steeds urgent. Giordano weet opvallend knap de vinger op zere plekken te leggen en getuigt van een vooruitziende blik. In plaats van slechts te observeren, komt hij ook met oplossingen en voorstellen. Hij schrijft, precies zoals de titel zegt, om niet te vergeten. Want hij vreest dat wat we leerden over de crisis, onze maatschappij en over onszelf in de vergetelheid raakt. Dat we besluiten om terug te keren naar de wereld, precies zoals hij was, inclusief het kapitalisme en de overconsumptie. Hij roept op om open en nieuwsgierig te denken, om te verbinden in plaats van te scheiden en om ons voor te stellen wat erna komt. Wat wil jij niet vergeten?