Binnenvaartschip De Alphons Marie reïncarneert in een biografie
Corine Nijenhuis kocht samen met haar vriend in 2006 het binnenvaartschip De Henriëtte, nadat ze verliefd was geworden op de neus. Het binnenvaartschip had dienst gedaan als cementschip, maar eigenaar Leen de Jong had het schip te koop gezet en bovendien introduceerde hij het stel bij de eigenaar daarvoor, Maria van Utrecht. Zo openbaarde zich langzaam de geschiedenis van de Henriëtte, die, zo kreeg ze van oud-eigenaresse te horen, daarvoor de Marjan en zelfs de Annigje had geheten. Nijenhuis dook dieper in het verleden en zo begint haar boek Een vrouw van staal na een korte introductie en beschrijving van het schip. In 1901 rolde de Alphons Marie van de werf bij de gebroeders van den Adel in Papendrecht. Wat volgt is niet alleen een biografie van een schip, het is een eeuw geschiedenis van de Nederlandse binnenvaart.
De Alphons Marie die in 1901 te water gaat lijkt in niets op het schip dat Nijenhuis ruim een eeuw later koopt. Het is dan ook nog een klipper met de echte neus van een klipper. Het schip had één mast en was ook nogal wat meters korter dan de huidige gemotoriseerde versie. Wel was de Alphons Marie bedoeld als vrachtvervoerder. Eigenaar Adrianus Vermeulen uit Roosendaal liet het schip bouwen, een stalen klipper, voor de tijd een modern schip, voor de vrije koopvaart. Als het schip klaar is, is de schipper zelf al 68 jaar oud, maar dat weerhield hem er niet van nog twaalf jaar op het schip te varen, de laatste jaren samen met zijn oudste zoon Jan. Totdat een woeste oversteek op de Oosterschelde Adrianus noodlottig wordt. Onder een deken van ‘Zeevlammen’, de naam die Adrianus gebruikte voor de zeemist, en daarna een concert van misthoorns voer de Alphons Marie naar huis om Adrianus naar zijn laatste rustplaats te brengen. Het schip gaat over op Jan, maar het zal toch geen familiestuk blijven. Hij neemt in 1923 het besluit ‘aan wal’ te gaan na een woeste nacht op de Zuiderzee waarbij vooral zijn vrouw de angst niet meer uit haar lijf krijgt. Hij verkoopt het schip aan zijn knecht Marinus Beije, die haar omdoopt in de Annigje, dezelfde naam als zijn vrouw die ook afkomstig is uit een schippersgeslacht.
Wat al snel blijkt uit Een vrouw van staal: je hebt in Nederland mensen die op een schip leven en mensen van de wal. Dat onderscheid lijkt definitief en zoals Johannes’ vrouw niet kan aarden op het schip, zo blijven Marinus’ vrouw Annigje en ook zijn dochter Maria zich altijd een vreemde voelen aan de wal. Maar wat is dat dan? Dat gevoel van de schippersmensen? 'Wij schippers zijn heel anders dan jullie van de wal', laat ze Maria optekenen. Nijenhuis weet dat goed te vangen. Het gevoel van vrijheid, niet altijd hetzelfde uitzicht en eigen baas zijn.
Pas latere eigenaars van het schip, dat dan al de Marjan en daarna de Henriëtte heet, varen als het ware in vaste dienst. Leen de Jong vaart van IJmuiden naar Koudekerk aan den Rijn om daar cement naar de betoncentrale te brengen. En wel op een volledig gemotoriseerd schip met radar, waar Adrianus Vermeulen in 1901 zijn eigen vracht regelde, turf, of graan en in het seizoen de bietencampagne, maar dan op een schip dat zich nog volledig voortbewoog via zeil. Terwijl om hem heen de vooruitgang voortdendert, de sleepvaart in de mode raakt en schippers voor het eerst motoren in hun schepen plaatsen. Ook de buitenwereld staat niet stil, al komt die maar mondjesmaat binnen bij de schippers en hun families. Natuurlijk, de Tweede Wereldoorlog is ingrijpend voor de schippers, zeker omdat Marinus zijn schip kwijtraakt aan de Duitsers en het pas aan het eind van de oorlog, volledig stukgevaren, geschilderd in camouflagekleuren, terugvindt in Den Helder. De Eerste Wereldoorlog blijft echter buiten de deur, ook de Watersnoodramp van 1953 komt maar zijdelings aan bod en dan met name omdat schipper Marinus het afsluiten van de delta in Zeeland niet toejuicht. De economische crises in de twintigste eeuw zijn wel goed merkbaar in de koopvaart. Op de schepen lijden ze mee.
De keuze van Maria en Jan om te gaan varen voor de cementfabrieken is ook een keuze voor een meer geregeld leven. Om hen heen in de jaren tachtig is de binnenvaart dan al totaal veranderd. Grote laadbakken die geduwd worden door krachtige motoren. Lengte vaak het dubbele van hun schip – volgens collegae ‘een watervlo met radar’. Maar tot aan 2006 houdt het schip, dan de Henriëtte, het vol. En zelfs nu vaart ze nog zo nu en dan, met de nieuwe eigenaren Corine en haar vriend. Alleen niet meer met een vracht.
Een vrouw van staal gaat over een schip dat meer levens heeft dan in 1901 werd gedacht. En zonder de Alphons Marie te kort te doen, is het niet eens een heel speciaal schip, maar een van de velen en nu toevallig het schip van de schrijfster. Daarom is het ook het verhaal van de Nederlandse binnenvaart, van kleine zeilschepen naar grote binnenvaarttankers, van vervoer over het water dat wordt vervangen door de vrachtwagens, al is de binnenvaart nog lang niet verdwenen. Het is het verhaal van schippersfamilies, hun gebruiken en hun taal. Nijenhuis heeft die taal mooi weten te vangen in de geromantiseerde stukken, maar ook altijd dicht bij de feiten en de wereld van de scheepvaart.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Luc Wierts
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
