Buruma schildert met familiebrieven waarachtig beeld van de grote geschiedenis

Met Hun beloofde land richt historicus Ian Buruma een klein, maar fraai monument op voor zijn grootouders en hun liefde tijdens twee Wereldoorlogen.

Ian Buruma begint het boek Hun beloofde land met zijn eigen herinneringen aan zijn Engelse grootouders van moederskant. Hij vertelt over de jaren dat hij Kerstmis viert in St. Mary Woodlands House in Berkshire en het lijken herinneringen aan vervlogen tijden. Sneeuw op het gazon en kaarsjes in de bomen, bijna midden in de nacht (vier à vijf uur ’s morgens) opstaan op eerste kerstdag om aan te vallen op de kerstsokken vol cadeaus en altijd (klassieke) muziek.

Met de vondst van brieven van zijn grootouders bij zijn overleden oom John (regisseur John Schlesinger) reconstrueert de historicus, bekend van boeken over Japan, de Tweede Wereldoorlog en de moord op Theo van Gogh, het gemeenschappelijke verhaal van Bernard Schlesinger en Winifred Regensburg vanaf de eerste brief uit 1915. Het zijn heel persoonlijke brieven, intieme ontboezemingen en liefdesverklaringen. Maar het zijn ook de menselijke reacties op een roerige tijd op het wereldtoneel die door beiden op een heel directe manier werd beleefd. In 1945 houden de brieven op, omdat Bernard en Win dan weer herenigd zijn na vijf lange oorlogsjaren. De derde grote oorlog (vooral een psychologische in dit geval, de Koude Oorlog) staat dan op het puntje van beginnen en ook die boezemt Win angst in. Hun beloofde land is meer dan een reconstructie uit privénotities.

Hoewel ze voor Buruma door een door Brits leken, is de achtergrond van zowel de familie van Bernard Schlesinger als de familie van Win Regensburg veel complexer. Beide families stamden af van Duitse Joden die zich een generatie eerder in Engeland hadden gevestigd. Volgens Buruma volgt hier het bekende immigrantenverhaal, assimilatie in plaats van vasthouden aan de oude gewoonten. Ze waren daarom net iets Engelser dan de Engelsen zelf en hadden de loyaliteit ook meer bij de Engelse nationaliteit dan bij de Joodse achtergrond en zeker meer dan bij de Duitse origine van de familie.

Die loyaliteit wordt al meteen gevraagd als de twee elkaar leren kennen. Als Bernard Win voor het eerst schrijft in april 1915 na een eerdere ontmoeting, is de Eerste Wereldoorlog negen maanden aan de gang. Dat voorjaar besluit Bernard zich aan te melden voorde Royal Army Medical Corps, de geneeskundige dienst van het leger. In Engeland is de antipathie voor alles wat Duits is op dat moment groot en de loyaliteit van Bernard en Win aan Engeland is onverminderd. Bernard dient als brancardier in de Slag van de Somme en zo treedt de kleine geschiedenis van Buruma’s grootouders de grote verhalen van de geschiedenis binnen. Win probeert zich in Engeland ondertussen nuttig te maken als verpleegster, waar ze tegen het einde van de oorlog Bernard zelfs op haar afdeling heeft liggen. Daarna kan pas het gewone leven voor de twee weer beginnen.

Het gezin Schlesinger krijgt in de naoorlogse periode vorm, eerst een verloving, dan een huwelijk en er volgen vier kinderen, waarvan Buruma’s moeder Wendy de tweede is. In die periode dienen zich de eerste voortekenen van de volgende grote oorlog alweer aan. Bernard en Win mogen dan seculiere joden zijn, ook in het Engeland van die tijd is dat een forse belemmering voor het stijgen op de carrièreladder. Bernard krijgt als arts maar moeilijk een aanstelling. Een neef van Win besluit zelfs zijn Duitse achternaam te veranderen in Raeburn. Eind jaren dertig zien ze het gevaar voor Joden bij hun familie in Duitsland toenemen. Dat veel Duitse Joden Duitser probeerden te zijn dan de Duitsers net zoals Britse Joden Britser dan Brits probeerden te zijn, maakte niet uit. In de zomer van 1938 besluiten ze actie te ondernemen en openen een kindertehuis. Daar bieden ze in najaar 1938 twaalf jonge Joodse kinderen uit Duitsland onderdak, die ze daarmee van verdere vervolging en wat meer in Duitsland wisten te redden.

De start van de Tweede Wereldoorlog zorgt er opnieuw voor dat de twee grootouders van Buruma gescheiden worden, waardoor de correspondentie via brieven wordt hervat. De toon is bezorgd, nog meer dan tijdens die andere oorlog, vooral ook omdat er dit keer nog vele meer op het spel stond. Mochten de Duitsers de oorlog winnen dan waren ze in Engeland zelf hun leven ook niet meer zeker. Het patriottisme waarmee de Schlesingers achter Engeland staan is daardoor dan ook nog groter.

Hun beloofde land gaat over identiteit in moeizame tijden. De identiteit van Bernard en Win Schlesinger was vooral de Britse. Schotten waren er veel onder hun vrienden, van Ieren moesten ze dan weer niet zo veel hebben. Als muziekliefhebbers kwamen echter ook de Duitse wortels naar voren. Zo was er een voorliefde voor Wagner, die toch zeker na de Tweede Wereldoorlog moeilijk los beluisterd kon worden van zijn antisemitische denkbeelden. Om dat stigma van joods zijn kwijt te raken werden ze zo Brits mogelijk, al had de buitenwacht daar soms helaas maling aan. En over Joden die er overduidelijk (gelovig) joods uitzagen had Win ook haar bedenkingen, zo blijkt uit eerlijke bekentenissen aan Bernard.

Het verhaal van de eerste helft van de Twintigste Eeuw vertelt Buruma hier vanuit een heel persoonlijk perspectief. Het geeft het grote verhaal iets intiems al zijn de persoonlijke opvattingen van Win en Bernard natuurlijk niet per definitie illustratief voor de hele geschiedenis. Treffend is Wins vooruitblik op de Koude Oorlog die op het punt staat te beginnen, slechts drie weken na de Duitse capitulatie. 'We zijn ofwel te vroeg ofwel te laat geboren, maar in elk geval in een verschrikkelijk tijdperk. Ik ben nog nooit zo diep geraakt & zo somber geworden van het wereldgebeuren als nu. Daarom is de overwinning op de nazi’s eigenlijk langs me heen gegaan alsof ze nooit heeft plaatsgevonden.' Zulke eerlijke observaties brengen de geschiedenis dichterbij dan ooit.