De ontmaskering van het hedendaagse paradijs

Of Mette van Dijk Cum Laude is afgestudeerd met haar debuutroman ‘Mimosa’ aan de Rietveld Academie weet ik niet. Wat ik wel weet is dat je niet zomaar kunt afstuderen met een prul van een werk aan deze academie. En ik kan het weten want ik studeerde er zelf ook af indertijd, niet met een boek maar met schilderijen. Dat was ook het plan van Mette, maar gaandeweg veranderde haar schilderwerk in literaire taal, geboren uit wanhoop. Ze had geen werk om te tonen, er kwam niets uit haar handen, zo schrijft ze in haar boek. Ze besluit samen met een docent dat haar angst dat ze alleen nog hoer kan worden het onderwerp van haar toekomstige werk gaat worden. Op de Rietveld zijn ze dol op dit soort onvoorspelbare ontwikkelingen.

Enigszins buiten de realiteit en monomaan volgt de student zijn grillige pad. De Rietveld is een laboratorium waarin in principe elk experiment mogelijk is . Hoe gekker hoe beter. Tegelijkertijd is de academietijd een weerrbaarheidstraining. Je komt er gehard weer uit en in staat om je kunstwerk te verdedigen. Mette is met haar afstudeerproject kennelijk opgevallen en heeft middels literair agent Oscar van Gelderen een contract in de wacht gesleept bij uitgeverij Prometheus. Een uitgeverij die bekend staat om controverses en boeken waarin seksualiteit een centrale rol heeft. Voormalig directeur Mai Spijkers werd miljonair met het uitgeven van ‘Vijftig tinten grijs’ bijvoorbeeld. Het mag dan ook niet verbazen dat in de roman van Mette seksualiteit de hoofdrol speelt en dat zij hierop een totaal eigen, volgens sommigen afwijkende, visie heeft.

Zij valt op nogal onguur gespuis, aanvankelijk gangsters van kleur, maar ook oudere en zeer onaantrekkelijke figuren die zij ontmoet als zij de hoer speelt of tijdens een vakantie in Griekenland. Zelfs de docenten op de academie palmt zij in met haar wulpse lichaamsvormen. In een interview met Het Parool spreekt zij over een ‘seksverslaving’’.

De verstikkende banden met haar familie lijken hiervoor een voedingsbodem te zijn. Om volwassen te worden moet zij zich op ruwe wijze losmaken van met name haar moeder. Ze moet de normen en waarden van haar ouders, hoogopgeleide antropologen met veel geld, met voeten treden. Ze moet hun gevoeligheden en fatsoen, en daarmee gepaard gaande hypocrisie, verloochenen en ontmaskeren.

Dit doet zij op niets ontziende wijze en stelt daarmee tevens allerlei andere taboes aan de kaak. Zoals het openlijk benoemen van huidskleur en etnische afkomst van haar bedpartners, ook wanneer er duidelijk grenzen worden overschreden en we eerder van verkrachting kunnen spreken dan van vrijwillige seks.

Er is onlangs nog een zedenwet aangenomen die zegt dat ook als een seksueel contact vrijwillig is begonnen er toch sprake is van verkrachting wanneer iemand zich gaandeweg gedwongen voelt tot handelingen die als ongewenst worden ervaren. Mette of haar hoofdpersoon heeft dit eigenlijk voortdurend zo ervaren. Maar neemt de schuld automatisch op zich, wat voor veel slachtoffers van seksueel geweld ook een gangbare manier is om met de schaamte om te gaan. Door medeplichtigheid ben je minder slachtoffer.

Ook als schrijver of kunstenaar heb je er niet veel aan om vanuit het slachtofferschap te denken. Het zoveelste Metoo-verhaal levert tegenwoordig misschien wel begrip op en sympathie, want past in de tijdgeest en is politiek correct: cancelen is geaccepteerd. Maar het levert geen literatuur op.

Voor literatuur moet je met doodsverachting van de gebaande paren af een eigen stem vinden. En vooral moet er een vangnet zijn van talent waarmee alle tragiek en ellende waarin de schrijfster ons onderdompelt, ons er ook weer uit omhoog kan trekken. Voor eeuwig wegzinken in het moeras van een ander wil niemand. Deze recensent zeker niet, daarvoor herken ik teveel in dit verhaal. Ik heb bewondering voor de queeste van deze jonge schrijfster en ben benieuwd naar haar volgende boek.