Hoe omwikkeld een hart kan zijn..

Het Wikkelhart vertelt het verhaal van Dom, een worstelend schrijver die gedurende het boek de grip op de werkelijkheid kwijtraakt. Dom en zijn vriend Nick gaan tijdens een vakantie in Frankrijk naar een ietwat vreemd optreden van een jong meisje in een schuur. Dit verandert het leven van Dom drastisch. Het lukt hem niet de gebeurtenis onder woorden te brengen, en hierdoor ontstaat een onomkeerbare writer’s block. Hoe anders vergaat het Nick die na de vakantie ambities als schrijver blijkt te hebben gekregen. Het verhaal maakt een sprong in de tijd naar het moment dat bestsellerauteur Nick een nieuw boek – Het Wikkelhart – uitbrengt, terwijl Dom nog altijd worstelt met zijn schrijverschap. Dat het optreden in de schuur in Frankrijk het uitgangspunt van het boek van Nick is en Nick dus wel woorden heeft weten te geven aan die gebeurtenis, zet het leven van Dom op scherp. Dom raakt steeds verder verwikkeld in zijn verwarde denkbeelden en wanen. Hij raakt zijn grip op de werkelijkheid kwijt en voor hem – en de lezer – vervaagt de grens tussen waan en werkelijkheid.

Een wikkelhart is een treffende omschrijving voor het verhaal dat Bertram Koeleman in zijn nieuwste boek vertelt. Op internet is te lezen hoe bij een wikkelhartoperatie een hart wordt omwikkeld door andere spieren die de spieren van het hart moeten helpen. Net als een wikkelhart raakt Dom stuurloos door zijn wanen, en heeft hij het gevoel dat anderen hem manipuleren en sturen.

Het onderscheid tussen feit en fictie is een terugkerend thema in het boek. Iedere keer dat een schakelaar terugkomt in het verhaal, lijkt ook de switch van feit naar fictie te worden gemaakt. Dom raakt steeds meer de grip op de werkelijkheid kwijt. Hij kan moeilijk onderscheid maken tussen werkelijkheid en fictie, en trekt zijn eigen waarneming en beleving in twijfel. Ook als lezer is niet altijd onderscheid tussen werkelijkheid en fictie/gekte/fantasie te maken. Koeleman laat zijn lezers daardoor met dezelfde verwarring achter als waarmee hij zijn personage laat worstelen. Welke gebeurtenissen zijn er nu daadwerkelijk gebeurd, en wat was slechts een waan van Dom? En is Nick wel een ander personage, of is dit een tweede persoonlijkheid van een schizofrene Dom (voluit: Dominic)?

Ook andere thema’s zijn knap uitgewerkt. De worsteling van Dom om een gebeurtenis te omschrijven en om woorden te geven aan een gevoel en beleving komt in de schrijfstijl tot uiting. Soms wordt eindeloos stilgestaan bij een gebeurtenis in een poging van Dom om het woorden te geven. Treffend – en heerlijk ironisch uit de pen van een schrijver – is de opmerking dat dit eigenlijk ook nooit perfect kan, omdat een geschreven verhaal en een gevoel nou eenmaal niet via hetzelfde medium tot ons komen.

Ondanks deze mooie uitwerkingen van Koelewijn mist het boek helaas een prettige opbouw. Dat is overigens niet alleen aan de auteur te wijten. Het optreden in Frankrijk aan het begin van het boek wordt door de uitgever op de achterzijde omschreven als een 'schokkende gebeurtenis', waardoor de lezer het hele boek in afwachting blijft van een onthulling over deze schokkende gebeurtenis. De opbouw naar dit punt laat eindeloos op zich wachten, en blijkt uiteindelijk ook niet te komen. De gebeurtenis was dan ook niet schokkend; deze had slechts veel effect op Dom en zijn schrijverschap. Een nogal ongelukkige omschrijving van het verhaal dus, die voor veel lezers voor teleurstelling zal zorgen.

Daarnaast is het einde van het boek wat moeizaam. Of einde? Eindes. Nadat het verhaal eenmaal op gang is, verliest Dom zichzelf in het tweede deel van het verhaal in zijn wanen. Dit deel lijkt op te bouwen naar een soort climax, waarmee het verhaal tot een einde lijkt te komen. Maar daarna volgde nog drie eindes, waaronder een ietwat gekunsteld slotverhaaltje in cursief vanuit het perspectief van het zangeresje in de schuur. Vier eindes is iets te veel van het goede.

Bertram Koeleman heeft met Het Wikkelhart een boeiende roman geschreven die na afloop nog even nasuddert. Het is mooi hoe de auteur de thema's van het boek in het verhaal weet te vervlechten. Het schrijverschap van Dom komt terug in de schrijfstijl; het onderscheid tussen waan en werkelijkheid in hoe de auteur de lezer na het boek achterlaat en in motieven als de schakelaar. Daardoor is het des te meer jammer dat de opbouw nog wat te wensen overlaat, doordat er haast geen einde aan de eindes lijkt te komen.