Het meest relevante onderwerp van dit moment

Jan Paul Schutten, die we kennen van geweldige informatieve boeken over ons lichaam, het sterrenstelsel en nog veel meer, schreef een boek over misschien wel het meest relevante onderwerp van dit moment: complottheorieën en fake news. Sociale media zijn niet meer weg te denken en mensen over de hele wereld hebben meer contact met elkaar dan ooit. We kunnen via allerlei kanalen een heleboel te weten komen, maar weten niet precies wat nu echt waar is en wat niet. Een bomaanslag, een bosbrand, rijke mensen die steeds maar rijker worden: het is logisch dat je soms kwaad of bang wordt van al het onrecht in de wereld.

Je hoeft geen complotdenker te zijn om vraagtekens te zetten bij veel van die dingen. We hebben als individu namelijk maar heel weinig invloed op alles wat er om ons heen gebeurt. En als je weinig invloed hebt, kan je daar boos of gefrustreerd over raken. Sommige mensen gaan iets verder dan andere. Zij bedenken dan een complot: een verhaal dat een (twijfelachtige) verklaring geeft voor wat ze niet kunnen begrijpen of accepteren. Zoals het uitbreken van de corona-pandemie, UFO’s of de klimaatverandering.

In dit unieke boek wordt de lezer op een uitdagende maar tegelijk speelse manier meegenomen in de wereld van samenzweringstheorieën. De manier waarop Schutten zijn verhaal verteld is door middel van veel verschillende technieken: vraag en antwoord, interviews, (verzonnen) nieuwsberichten, tijdlijnen. Je wordt het boek ingezogen en wilt steeds meer weten: niet alleen kinderen leren heel veel van het boek, maar zeker ook volwassenen.

Het allerbelangrijkste wat ik in mijn oren heb geknoopt nadat ik het boek dichtsloeg is: denk niet dat complotdenkers dom zijn. Als je met iemand praat die bijvoorbeeld zegt dat hij niet in de wetenschap gelooft, dat journalisten niet te vertrouwen zijn of dat farmaceuten stofjes in medicijnen stoppen die mensen alleen maar zieker maken, wees dan nieuwsgierig en stel vragen. En wees alert op hun argumenten. Schutten heeft alle drogredeneringen waar complotdenkers zich van bedienen op een rijtje gezet. Een drogredenering is een argumentatie die niet klopt. Bijvoorbeeld de ander belachelijk maken of de bewijslast ontduiken.

Schutten neemt in dit boek de lezer serieus en gaat dus ook uit van redelijk veel voorkennis. Dat maakt dat ik de door de uitgever aanbevolen leeftijd (11+) wel wat laag vindt. De schrijver legt veel uit, maar toch is het een flinke kluif. Ik denk dat je in groep 8 prima een fragment gezamenlijk kunt bespreken, maar zelfstandig dit boek lezen zou ik pas vanaf 13/14 jaar aanraden. Het is voor het voortgezet onderwijs ook echt een heel waardevol boek: bij Nederlands vanwege de drogredeneringen, bij maatschappijleer vanwege alles over (sociale) media en fakenews en bij aardrijkskunde/biologie vanwege het hoofdstuk over klimaatverandering, de oliemagnaten en de farmaceutische industrie: teveel om op te noemen dus!

De vormgeving is ook om door een ringetje te halen: alleen al de cover is fantastisch. Maar ook de vele, lekker donkere illustraties maken het om een feest om te lezen en te bekijken. Dit is het boek dat je nodig hebt om je te wapenen tegen nepnieuws!