De Kozakkentuin van Jan Brokken (2015)

In de Kozakkentuin van Jan Brokken wordt de vriendschap en de correspondentie tussen Alexander von Wrangel en Fjodor Dostojevski beschreven. Eigenlijk zijn het twee biografieën in een boek. En bovendien is het een erg prettig leesbare beschrijving van de Russische maatschappij in de negentiende eeuw, en dan met name van Siberië in de negentiende eeuw.
We leren twee Russen kennen: Alexander von Wrangel en Fjodor Dostojevski. De laatste is de auteur van wereldberoemde boeken die tot de canon van de Russische literatuur horen. De vriendschap tussen Alexander von Wrangel en Fjodor Dostojevski heeft twintig jaar geduurd. Zo’n hechte vriendschap dat je haar eigenlijk wel broederschap kunt noemen.
De Russische maatschappij met status en allure om de familie van de Tsaar en Tsarina, alle mensen van adel en alle rijken aan de ene kant en armoede, lijfeigenschap en strafkampen aan de andere kant. Van die glitter en glamour weten we veel meer dan van het leven in Siberië. Dankzij de briefwisseling tussen Von Wrangel en Dostojevski en de latere boeken van Dostojevski is bekend geworden wat dat leven in Siberië en in de strafkampen daar inhield. Siberië in de negentiende eeuw was eigenlijk Het Wilde Westen van Rusland. Men leidde er een behoorlijk losbandig leven ver weg van de beschaving van Moskou en de hoofdstad St. Petersburg. Siberië daar heerste bandeloosheid en was iedereen vogelvrij, omdat St. Petersburg zo ver weg was. De rechteloosheid en de onrechtvaardigheid waren in Siberië misschien nog wel prominenter aanwezig dan in het (beschaafde) deel van Rusland ten westen van de Oeral.
Maar Siberië heeft (en had) ook prachtige natuur. Als ik de beschrijvingen van bloemen, bomen, planten en panorama’s las vond ik het jammer dat ik niet bij de reizigers in het rijtuig zat. Dat had ik ook wel willen zien.
De Zilvermijnen in Siberië zorgen weer voor een heel ander beeld van Siberië. In de steden bij die mijnen was rijkdom en de werkkampen waren voor de bewoners een ver-van-mijn-bed-show. Dus zo zag het leven in Siberië eruit. Beschrijving van het alledaagse leven in Siberië (buiten de strafkampen). Dit boek is voor de hedendaagse Nederlandse lezer een hele goede aanvulling op de boeken en brieven van Dostojevski.
Wat ‘n geluk dat Von Wrangel Dostojevski leerde kennen in Siberië, want hadden we anders ooit nog iets van Dostojevski kunnen lezen? Hoe anders had het met Dostojevski af kunnen lopen!
Uit de Kozakkentuin blijkt dat Dostojevski de werkelijkheid in zijn boeken gebruikte. Daar zaten ook autobiografische elementen bij. Dostojevski toont mensenkennis in zijn boeken, maar niet in het echte leven, en al helemaal niet als het om hemzelf gaat. Boeken van Dostojevski kunnen na De Kozakkentuin met meer kennis van diens leven ge- of herlezen worden.